१.ऊँ गणानां त्वां गणपतिं हवमहे कविं कवीनामुपमश्रवस्तमम्। ज्येष्ठराजं ब्रह्मणां ब्रह्मणस्पत आ न: शृण्वन्नूतिभि: सीदसादनम्॥
Meaning:
1: Om, O Ganapati, To You Who are the Lord of the Ganas (Celestial Attendants or Followers), we Offer our Sacrificial Oblations,
2: You are the Wisdom of the Wise and the Uppermost in Glory,
3: You are the Eldest Lord (i.e. ever Unborn) and is of the Nature ofBrahman (Absolute Consciousness); You are the Embodiment of the SacredPranava (Om),
4: Please come to us by Listening to our Prayers and be Present in the Seatof this Sacred Sacrificial Altar.
5: Om, our Prostrations to the Mahaganadhipati (the Great Lord of the Ganas).
२..वक्रतुण्डमहाकाय सूर्यकोटिसमप्रभ। निर्विघ्नं कुरु मे देव सर्वकार्येषु सर्वदा॥
३..अगजाननपद्मार्कं गजाननमहर्निशं अनेकदं तं भक्तानाम् एकदन्तमुपास्महे॥
४. ऊँ भूर्भुव: स्व: तत्सवितुर्वरेण्यं भर्गो देवस्य धीमहि। धियो यो न: प्रचोदयात्॥
५.शारदा शारदाम्भोजवदना वदनाम्बुजे।सर्वदा सर्वदाऽस्माकं सन्निधिं सन्निधिं क्रियात्।
६.या कुन्देन्दुतुषारहारधवला या शुभ्रवस्त्रान्विता
या वीणावरदण्डमण्डितकरा या श्वेतपद्मसना
या ब्रह्माच्युतप्रभृतिभिर्देवैस्सदा वन्दिता
सा मां पातु सरस्वती भगवती निश्शेषजाड्यापहा ॥
७.वागर्थाविव संपृक्तौ वागर्थप्रतिपत्तये। जगत: पितरौ वन्दे पार्वतीपरमेश्वरौ॥
८. वाक्यकारं वररुचिं भाष्यकारं पतञ्जलिम्।
पाणिनिं सूत्रकारं च प्रणतोऽस्मि मुनित्रयम्॥
गुरुवन्दना
१.अज्ञानतिमिरान्धस्य ज्ञानाञ्जनशलाकया। चक्षुरुन्मीलितं येन तस्मै श्री गुरवे नम:॥
२.अखण्डमण्डलाकारं व्याप्तं येन चराचरम्। तत्पदं दर्शितं येन तस्मै श्री गुरवे नम:॥
३.न गुरोरधिकं तत्वं न गुरोरधिकं तप:। तत्वज्ञानात् परं नास्ति तस्मै श्री गुरवे नम:॥
४.प्रेरक: सूचकश्चैव वाचको दर्शकस्तथा। शिक्षको बोधकश्चैव षडेते गुरव: स्मृता:॥
५.स्थावरं जङ्गमं व्याप्तं यत्किञ्चित् सचराचरम्।तत्पदं दर्शितं येन तस्मै श्री गुरवे नम:॥
६.ज्ञानशक्तिसमारूढ: तत्वमालाविभूषित:।भक्तिमुक्तिप्रदाता च तस्मै श्रीगुरवे नम:॥
७.अनेकजन्मसम्प्राप्त कर्मबन्धविदाहिने।आत्मज्ञान्प्रदानेन तस्मै श्री गुरवे नम:॥
जयतु भारतम् जयतु संस्कृतम्
WWW.ALLSANSKRIT.COM
Email : allsanskrit4all@gmail.com
PRESENTS
CLASS IX SANSKRIT FIRST TERM ( SA-I)
EASY GRAMMER
MANIKA ABHAASAPUSTIKAA PART -1
सुलभव्याकरणम्
प्रथमसत्रम्
STUDY MATERIAL (TERM-I)
अनुप्रयुक्तव्याकरणम् ३० अङ्का:
१.धातुरूपाणि ५ अङ्का:
२.शब्दरूपाणि ५ अङ्का:
३.उपपदविभक्ति: ५अङ्का:
४.प्रत्यया: ६ अङ्का:
५.सन्धि: ५ अङ्का:
६.वर्णानां उच्चारणस्थानानि २ अङ्का:
७.वर्णानां संयोजनम् २ अङ्का:
८.अभ्यासकार्यपत्राणि (WORK SHEETS)
९.अभ्यासपरीक्षा: (SLIP TESTS)
१०.प्रश्नकोशश्च (QUESTION BANK)
( Note: refer www.cbse.nic.in for latest syllabus and model paper and use the material given here with the help of a teacher)
WRITEN BY
AKELLA SHIVARAMA SHARMA
कक्षा नवमी संस्कृतम् पाठ्यक्रमविवरणम् (प्रथमसत्रम्)
वाक्यप्रयोग:,पूर्वपरीक्षाप्रश्ना:,अभ्यासकार्यपत्राणि,अभ्यासपरीक्षाश्च
अभ्यासपुस्तकात् पठितव्यानि धातुरूपाणि (लट्,लृट्,लङ्लकारेषु)
१.भू २.पठ् ३.हस् ४.नम् ५.नृत् ६.प्रच्छ् ७.चिन्त् ८.सेव् ९.पच्, १०गम्
व्याकरणपुस्तकात् पठितव्यानि
११.अस् १२.हन् १३.क्रुध् १४.नश् १५.आप् १६.शक्
१७.इष् १८.भक्ष् १९.लभ्२०.मुद् २१.याच् २२.नी२३.हृ २४.भज्
धातुरूपसङ्ग्रह: वाक्यप्रयोगश्च
स: पठति तौ पठत: ते पठन्ति
त्वम् पठसि युवाम् पठथ: यूयम् पठथ
अहम् पठामि आवाम् पठाव: वयम् पठाम:
स: ( ति) तौ (त: ) ते (न्ति)
त्वम् (सि) युवाम् (थ:) यूयम् (थ)
अहम् (मि) आवाम् (व: ) वयम् (म:)
१.भू धातु: लट् लकार:
भवति
भवत:
भवन्ति
भवसि
भवथ:
भवथ
भवामि
भवाव:
भवाम:
भू धातु: लृट् लकार:
भविष्यति
भविष्यत:
भविष्यन्ति
भविष्यसि
भविष्यथ:
भविष्यथ
भविष्यामि
भविष्याव:
भविष्याम:
भू धातु: लङ्लकार:
अभवत्
अभवताम्
अभवन्
अभव:
अभवतम्
अभवत
अभवम्
अभवाव
अभवाम्
१. स: प्रसन्न: भवति। २.तौ प्रसन्नौ भवत: ३.छात्रा: विद्यलये भवन्ति।४. रविवासरे विराम: भविष्यति। ५.विद्यालये वार्षिकोत्सव: अभवत्।६.”अहम् वैद्य: भविष्यामि” इति छात्र: अवदत्। ७.वयं होलिकोत्सवे प्रसन्ना: भविष्याम:।
२.पठ् धातु: लट्लकार:
पठति
पठत:
पठन्ति
पठसि
पठथ:
पठथ
पठामि
पठाव:
पठाम:
पठ्धातु: लृट्लकार:
पठिष्यति
पठिष्यत:
पठिष्यन्ति
पठिष्यसि
पठिष्यथ:
पठिष्यथ
पठिष्यामि
पठिष्याव:
पठिष्याम:
पठ्धातु: लङ्लकार:
अपठत्
अपठताम्
अपठन्
अपठ:
अपठतम्
अपठत
अपठम्
अपठाव
अपठाम
१. स: श्लोकम् पठति। छात्रौ श्लोकम् पठत:।२. ते अनुच्छेदं पठन्ति। ३.स: समाचारपत्रं पठिष्यति। ४.छात्र: कथापुस्तकम् अपठत्।५.वयम् इदानीम् श्लोकम् पठिष्याम: ६.यूयम् श्लोकस्य अन्वयं पठत। ९. त्वम् अनुच्छेदं पठसि।
३.हस् धातु: लट्लकार:
हसति
हसत:
हसन्ति
हससि
हसथ:
हसथ
हसामि
हसाव:
हसाम:
हस् धातु: लृट्लकार:
हसिष्यति
हसिष्यत:
हसिष्यन्ति
हसिष्यसि
हसिष्यथ:
हसिष्यथ
हसिष्यामि
हसिष्याव:
हसिष्याम:
हस् धातु: लङ्लकार:
अहसत्
अहसताम्
अहसन्
अहस:
अहसतम्
अहसत
अहसम्
अहसाव
अहसाम
१.स: उच्चै: हसति।२शिशु: मातरं दृष्ट्वा अहसत्।३.सा हसिष्यति।४.नाटकं दृष्ट्वा सर्वे अहसन्। ५.वयम् अहसाम।६.ते हसिष्यन्ति।९.हास्यचित्रं दृष्ट्वा सर्वे हसिष्यन्ति।१०.तौ हसत: ११.ते आनन्देन हसन्ति १२.अहम् अहसम्।
४.नम् धातु:नम् धातु: लट्लकार:
नमति
नमत:
नमन्ति
नमसि
नमथ:
नमथ
नमामि
नमाव:
नमाम:
नम् धातु: लृट्लकार:
नंस्यति
नंस्यत:
नंस्यन्ति
नंस्यसि
नंस्यथ:
नंस्यथ
नंस्यामि
नंस्याव:
नंस्याम:
नम् धातु: लङ्लकार:
अनमत्
अनमताम्
अनमन्
अनम:
अनमतम्
अनमत
अनमम्
अनमाव
अनमाम
पुत्र: मातरं पितरं च नमति।२. तौ गुरुम् नमत:।३. भक्ता: देवम् नमन्ति।४. स: अध्यापकं नंस्यति। ५.मोहन: देवम् अनमत्। ६.सर्वे छात्रा: प्राचार्यं अनमन्। ७.वयं साधुं अनमाम।८.त्वं गुरुम् अनम: ९.युवाम् शिक्षकं अनमतम्। १०.यूयम् देवम् नंस्यथ।
५.गम् धातु: लट् लकार:
गच्छति
गच्छत:
गच्छन्ति
गच्छसि
गच्छथ:
गच्छथ
गच्छामि
गच्छाव:
गच्छाम:
गम् धातु: लृट् लकार:
गमिष्यति
गमिष्यत:
गमिष्यन्ति
गमिष्यसि
गमिष्यथ:
गमिष्यथ
गमिष्यामि
गमिष्याव:
गमिष्याम:
गम् धातु: लङ् लकार:
अगच्छत्
अगच्छताम्
अगच्छन्
अगच्छ:
अगच्छतम्
अगच्छत
अगच्छम्
अगच्छाव
अगच्छाम
१.मोहन: विद्यालयं गच्छति। २.तौ पुस्तकालयं गच्छत:। ३. ते प्रयोगशालाम् अगच्छन्। ४.सायंकाले छात्रा: गृहं गमिष्यन्ति।५. वयं सर्वे पुस्तकालयं गमिष्याम:।
६.नृत् धातु: लट् लकार:
नृत्यति
नृत्यत:
नृत्यन्ति
नृत्यसि
नृत्यथ:
नृत्यथ
नृत्यामि
नृत्याव:
नृत्याम:
नृत् धातु: लृट् लकार:
नर्तिष्यति
नर्तिष्यत:
नर्तिष्यन्ति
नर्तिष्यसि
नर्तिष्यथ:
नर्तिष्यथ
नतिष्यामि
नर्तिष्याव:
नर्तिष्याम:
नृत् धातु: लङ् लकार:
अनृत्यत्
अनृत्यताम्
अनृत्यन्
अनृत्य:
अनृत्यतम्
अनृत्यत
अनृत्यम्
अनृत्याव
अनृत्याम
१.बालिका नृत्यति। २.बालिका नर्तिष्यति।ते अनृत्यन्।
७.प्रच्छ् धातु: लट् लकार:
पृच्छति
पृच्छत:
पृच्छन्ति
पृच्छसि
पृच्छथ:
पृच्छथ
पृच्छामि
पृच्छाव:
पृच्छाम:
प्रच्छ् धातु: लृट् लकार:
प्रक्ष्यति
प्रक्ष्यत:
प्रक्ष्यन्ति
प्रक्ष्यसि
प्रक्ष्यथ:
प्रक्ष्यथ
प्रक्ष्यामि
प्रक्ष्याव:
प्रक्ष्याम:
प्रच्छ् धातु: लङ् लकार:
अपृच्छत्
अपृच्छताम्
अपृच्छन्
अपृच्छ:
अपृच्छतम्
अपृच्छत
अपृच्छ्म्
अपृच्छाव
अपृच्छाम
१.छात्र: प्रश्नं पृच्छति। २.छात्रा: प्रश्नं अपृच्छन्। ३. ते अध्यापकं प्रश्नं प्रक्ष्यन्ति। ४.त्वं एकं प्रश्नं पृच्छ।
८.चिन्त् धातु: लट् लकार:
चिन्तयति
चिन्तयत:
चिन्तयन्ति
चिन्तयसि
चिन्तयथ:
चिन्तयथ
चिन्तयामि
चिन्तयाव:
चिन्तयाम:
चिन्त् धातु: लृट् लकार:
चिन्तयिष्यति
चिन्तयिष्यत:
चिन्तयिष्यन्ति
चिन्तयिष्यसि
चिन्तयिष्यथ:
चिन्तयिष्यथ
चिन्तयिष्यामि
चिन्तयिष्याव:
चिन्तयिष्याम:
चिन्त् धातु: लङ् लकार:
अचिन्तयत्
अचिन्तयताम्
अचिन्तयन्
अचिन्तय:
अचिन्तयतम्
अचिन्तयत
अचिन्तयम्
अचिन्तयाव
अचिन्तयाम
१. स: उपायम् चिन्तयति २. त्वं उपायं चिन्तय। ते उपायं अचिन्तयन्।
९.सेव् धातु: लट् लकार:
सेवते
सेवेते
सेवन्ते
सेवसे
सेवेथे
सेवध्वे
सेवे
सेवावहे
सेवामहे
सेव् धातु: लृट् लकार:
सेविष्यते
सेविष्येते
सेविष्यन्ते
सेविष्यसे
सेविष्येथे
सेविष्यध्वे
सेविष्ये
सेविष्यावहे
सेविष्यामहे
सेव धातु: लङ् लकार:
असेवत
असेवेताम्
असेवन्त
असेवथा:
असेवेथाम्
असेवध्वम्
असेवे
असेवावहि
असेवामहि
१. छात्र: गुरुम् सेवते २.श्रवणकुमार: मातापितरौ असेवत।३.शिष्या: गुरुम् असेवन्त।४.अहम् मातापितरौ असेवे।५.वयम् गुरुवृद्धान् असेवामहि।
१०.पच् धातु: लट् लकार:
पचति
पचत:
पचन्ति
पचसि
पचथ:
पचथ
पचामि
पचाव:
पचाम:
पक्ष्यति
पक्ष्यत:
पक्ष्यन्ति
पक्ष्यसि
पक्ष्यथ:
पक्ष्यथ
पक्ष्यामि
पक्षाव:
पक्षाम:
अपचत्
अपचताम्
अपचन्
अपच:
अपचतम्
अपचत
अपचम्
अपचाव
अपचाम
१.माता भोजनम् पचति २.सूपकार: भोजनम् अपचत्।३.अहम् भोजनम् पक्ष्यामि।
व्याकरणपुस्तकात् धातुरूपाणां सङ्ग्रह: वाक्यप्रयोगश्च।
११.अस् धातु: लट् लकार:
अस्ति
स्त:
सन्ति
असि
स्थ:
स्थ
अस्मि
स्व:
स्म:
अस् धातु: लृट् लकार:
भविष्यति
भविष्यत:
भविष्यन्ति
भविष्यसि
भविष्यथ:
भविष्यथ
भविष्यामि
भविष्याव:
भविष्याम:
अस् धातु: लङ्लकार:
आसीत्
आस्ताम्
आसन्
आसी:
आस्तम्
आस्त
आसम्
आस्व
आस्म
अत्र एकम् पुस्तकम् अस्ति।२. अत्र द्वौ छात्रौ स्त:।३.उद्याने बहव: वृक्षा: सन्ति ४.रविवासरे विराम: भविष्यति। १.अगस्त मासे स्वतन्त्रतादिवस: आसीत्।
भू धातु: लट् लकार:
भवति
भवत:
भवन्ति
भवसि
भवथ:
भवथ
भवामि
भवाव:
भवाम:
भू धातु: लृट् लकार:
भविष्यति
भविष्यत:
भविष्यन्ति
भविष्यसि
भविष्यथ:
भविष्यथ
भविष्यामि
भविष्याव:
भविष्याम:
भू धातु: लङ् लकार:
अभवत्
अभवताम्
अभवन्
अभव:
अभवतम्
अभवत
अभवम्
अभवाव
अभवाम्
१२.हन् धातु: लट् लकार:
हन्ति हत: घ्नन्ति
हन्सि हथ: हथ
हन्मि हन्व: हन्म:
हन् धातु: लङ् लकार:
अहन् अहताम् अघ्नन्
अह: अहतम् अहत
अहनम् अहन्व अहन्म
१.सिंह: मृगम् हन्ति। २.बिडाल: मूषकं हनिष्यति।३. राजा शत्रून् अहन्।
१३.क्रुध् धातु: लट् लकार:
क्रुध्यति
क्रुध्यत:
क्रुध्यन्ति
क्रुध्यसि
क्रुध्यथ:
क्रुध्यथ
क्रुध्यामि
क्रुध्याव:
क्रुध्याम:
१.स: किमर्थं क्रुध्यति?२.किं त्वं मित्राय क्रुध्यसि?३.अहं कदापि न क्रुध्यामि।
क्रुध् धातु: लृट् लकार:
क्रोत्स्यति क्रोत्स्यत: क्रोत्स्यन्ति
क्रोत्स्यसि क्रोत्स्यथ: क्रोत्स्यथ
क्रोत्स्यामि क्रोत्स्याव: क्रोत्स्याम:
१.दुर्जन: विना कारणं क्रोत्स्यति।
अक्रुध्यत् अक्रुध्यताम् अक्रुध्यन्
अक्रुध्य: अक्रुध्यतम् अक्रुध्यत
अक्रुध्यम् अक्रुध्याव अक्रुध्याम
१.स: मित्राय अक्रुध्यत्। २. वयं कदापि न अक्रुध्याम।
१४.नश्
नश्यति
नश्यत:
नश्यन्ति
नश्यसि
नश्यथ:
नश्यथ
नश्यामि
नश्याव:
नश्याम:
नश् धातु: लृट् लकार:
नंक्ष्यति
नंक्ष्यत:
नंक्ष्यन्ति
नंक्ष्यसि
नंक्ष्यथ:
नंक्ष्यथ
नंक्ष्यामि
नंक्ष्याव:
नंक्ष्याम:
नश् धातु: लङ् लकार:
अनश्यत्
अनश्यताम्
अनश्यन्
अनश्य:
अनश्यतम्
अनश्यत
अनश्यम्
अनश्याव
अनश्याम
१५.आप् धातु: लट् लकार:
आप्नोति
आप्नुत:
आप्नुवन्ति
आप्नोषि
आप्नुथ:
आप्नुथ
आप्नोमि
आप्नुव:
आप्नुम:
१६.शक् धातु: लट् लकार:
शक्नोति
शक्नुत:
शक्नुवन्ति
शक्नोषि
शक्नुथ:
शक्नुथ
शक्नोमि
शक्नुव:
शक्नुम:
१७.इष् धातु: लट् लकार:
इच्छति
इच्छत:
इच्छन्ति
इच्छसि
इच्छथ:
इच्छथ
इच्छामि
इच्छाव:
इच्छाम:
१८.भक्ष् धातु: लट् लकार:
भक्षयति
भक्षयत:
भक्षयन्ति
भक्षयसि
भक्षयथ:
भक्षयथ
भक्षयामि
भक्षयाव:
भक्षयाम:
भक्ष् धातु: लृट् लकार:
भक्षयिष्यति
भक्षयिष्यत:
भक्षयिष्यन्ति
भक्षयिष्यसि
भक्षयिष्यथ:
भक्षयिष्यथ
भक्षयिष्यामि
भक्षयिष्याव:
भक्षयिष्याम:
१९.लभ् धातु: लट् लकार:
लभते
लभेते
लभन्ते
लभसे
लभेथे
लभध्वे
लभे
लभावहे
लभामहे
लभ् धातु: लृट् लकार:
लप्स्यते
लप्स्येते
लप्स्यन्ते
लप्स्यसे
लप्स्येथे
लप्स्यध्वे
लप्स्ये
लप्स्यावहे
लप्स्यामहे
लभ् धातु: लङ् लकार:
अलभत
अलभेताम्
अलभन्त
अलभथा:
अलभेथाम्
अलभध्वम्
अलभे
अलभावहि
अलभामहि
२०.मुद् धातु: लट् लकार:
मोदते
मोदेते
मोदन्ते
मोदसे
मोदेथे
मोदध्वे
मोदे
मोदावहे
मोदामहे
मुद् धातु: लृट् लकार:
मुद् धातु: लङ् लकार:
२१.याच् धातु: लट् लकार:
याचते
याचेते
याचन्ते
याचसे
याचेथे
याचध्वे
याचे
याचावहे
याचामहे
याच् धातु: लृट् लकार:
याचिष्यते
याचिष्येते
याचिष्यन्ते
याचिष्यसे
याचिष्येथे
याचिष्यध्वे
याचिष्ये
याचिष्यावहे
याचिष्यामहे
याच् धातु: लङ् लकार:
अयाचत
अयाचेताम्
अयाचन्त
अयाचथा:
अयाचेथाम्
अयाचध्वम्
अयाचे
अयाचावहि
अयाचामहि
उभयपदिन: धातव: (नी,हृ,भज्)
२२.नी परस्मैपदे रूपाणि नयति नेष्यति अनयत्
आत्मनेपदे रूपाणि नयते नेष्यते अनयत
नी धातु: परस्मैपदे लट् लकार:
नयति
नयत:
नयन्ति
नयसि
नयथ:
नयथ
नयामि
नयाव:
नयाम:
नी धातु: परस्मैपदे लृट् लकार:
नेष्यति
नेष्यत:
नेष्यन्ति
नेष्यसि
नेष्यथ:
नेष्यथ
नेष्यामि
नेष्याव:
नेष्याम:
नी धातु: परस्मैपदे लङ् लकार:
अनयत्
अनयताम्
अनयन्
अनय:
अनयतम्
अनयत
अनयम्
अनयाव
अनयाम
नी धातु: आत्मनेपदे लट् लकार:
नयते
नयेते
नयन्ते
नयसे
नयेथे
नयध्वे
नये
नयावहे
नयामहे
नी धातु: आत्मनेपदे लृट् लकार:
नेष्यते
नेष्येते
नेष्यन्ते
नेष्यसे
नेष्येथे
नेष्यध्वे
नेष्ये
नेष्यावहे
नेष्यामहे
नी धातु: आत्मनेपदे लङ् लकार:
अनयत
अनयेताम्
अनयन्त
अनयथा:
अनयेथाम्
अनयध्वम्
अनये
अनयावहि
अनयामहि
२३.हृ धातु: परस्मैपदे रूपाणि हरति हरिष्यति अहरत्
आत्मनेपदे रूपाणि हरते हरिष्यते अहरत
हृ धातु: परस्मैपदे लट् लकार:
हरति
हरत:
हरन्ति
हरसि
हरथ:
हरथ
हरामि
हराव:
हराम:
हृ धातु: परस्मैपदे लृट् लकार:
हरिष्यति
हरिष्यत:
हरिष्यन्ति
हरिष्यसि
हरिष्यथ:
हरिष्यथ
हरिष्यामि
हरिष्याव:
हरिष्याम:
हृ धातु: परस्मैपदे लङ् लकार:
अहरत्
अहरताम्
अहरन्
अहर:
अहरतम्
अहरत
अहरम्
अहराव
अहराम
हृ धातु: आत्मनेपदे लट् लकार:
हरते
हरेते
हरन्ते
हरसे
हरेथे
हरध्वे
हरे
हरावहे
हरामहे
हृ धातु: आत्मनेपदे लृट् लकार:
हरिष्यते
हरिष्येते
हरिष्यन्ते
हरिष्यसे
हरिष्येथे
हरिष्यध्वे
हरिष्ये
हरिष्यावहे
हरिष्यामहे
हृ धातु: आत्मनेपदे लङ् लकारा:
अहरत
अहरेताम्
अहरन्त
अहरथा:
अहरेथाम्
अहरध्वम्
अहरे
अहरावहि
अहरामहि
२४.भज् परस्मैपदे रूपाणि भजति भक्ष्यति अभजत्
आत्मनेपदे रूपाणि भजते भक्ष्यते अभजत
भज् धातु: परस्मैपदे लट् लकार:
भजति
भजत:
भजन्ति
भजसि
भजथ:
भजथ
भजामि
भजाव:
भजाम:
भज् धातु: परस्मैपदे लृट् लकार:
भक्ष्यति
भक्ष्यत:
भक्ष्यन्ते
भक्ष्यसि
भक्ष्यथ:
भक्ष्यथ
भक्ष्यामि
भक्ष्याव:
भक्ष्याम:
भज् धातु: परस्मैपदे लङ् लकार:
अभजत्
अभजताम्
अभजन्
अभज:
अभजतम्
अभजत
अभजम्
अभजाव
अभजाम
भज् धातु: आत्मनेपदे लट् लकार:
भजते
भजेते
भजन्ते
भजसे
भजेथे
भजध्वे
भजे
भजावहे
भजामहे
भज् धातु: आत्मनेपदे लृट् लकार:
भक्ष्यते
भक्ष्येते
भक्ष्यन्ते
भक्ष्यसे
भक्ष्येथे
भक्ष्यध्वे
भक्ष्ये
भक्ष्यावहे
भक्ष्यामहे
भज् धातु: आत्मनेपदे लङ्लकार:
अभजत
अभजेताम्
अभजन्त
अभजथा:
अभजेथाम्
अभजध्वम्
अभजे
अभजावहि
अभजामहि
कक्षा नवमी संस्कृतम् पाठ्यक्रमविवरणम्
शब्दरूपाणि (प्रथमसत्रम्)
पुँल्लिङ्गशब्दा: अकारान्त (बालक) इकारान्त (कवि)
उकारान्त (साधु) ऋकारान्त (पितृ)
स्त्रीलिङ्गशब्दा:
आकारान्त (रमा) इकारान्त (मति)
ईकारान्त (नदी) ऋकारान्त(मातृ)
नपुंसकलिङ्गशब्दा:
अकारान्त(फल) उकारान्त (मधु)
सर्वनामशब्दा:
यत् , तत्, किम्,इदम्(त्रिषुलिङ्गेषु),अस्मद्,युष्मद्
वाक्यप्रयोग:
१. बालक
विभक्ति: एकवचनम् द्विवचनम् बहुवचनम्
प्रथमा बालक: बालकौ बालका:
द्वितीया बालकम् बालकौ बालकान्
तृतीया बालकेन बालकभ्याम् बालकै:
चतुर्थी बालकाय बालकाभ्याम् बालकेभ्य:
पञ्चमी बालकात् बालकाभ्याम् बालकेभ्य:
षष्ठी बालकस्य बालकयो: बालकानाम्
सप्तमी बालके बालकयो: बालकेषु
सम्बोधनम् हे बालक! हे बालकौ! हे बालका:!
१बालक: पठति। २.बालकौ पठत: ३. बालका: पठन्ति।४.अहम् बालकम् पश्यामि।५.स:छात्रान् पश्यति।६.मोहनेन श्लोक: पठित:।७.छात्राभ्याम् श्लोका: पठिता: ८.छात्रै: क्रिकेट्क्रीडा दृष्टा।९.माता पुत्राय भोजनम् ददाति। १०.अध्यापक: छात्रेभ्य: गृहकार्यं ददाति।११.सुशीलात् पुस्तकम् आनयति। १२.बालकस्य गृहं दूरे अस्ति। १३.बालकानाम् पुस्तकानि सुन्दराणि सन्ति।१४.अस्मिन् बालके संगीतप्रतिभा अस्ति। १५.सर्वेषु बालकेषु
विनय: उत्तमपाठक: अस्ति।
२.कवि
विभक्ति: एकवचनम् द्विवचनम् बहुवचनम्
प्रथमा कवि: कवी कवय:
द्वितीया कविम् कवी कवीन्
तृतीया कविना कविभ्याम् कविभि:
चतुर्थी कवये कविभ्याम् कविभ्य:
पञ्चमी कवे: कविभ्याम् कविभ्य:
षष्ठी कवे: कव्यो: कवीनाम्
सप्तमी कवौ कव्यो: कविषु
सम्बोधनम् हे कवे! हे कवी ! हे कवय:!
१६.वाल्मीकि: आदिकवि: इति प्रसिद्ध: अस्ति।१७.कवि: कविताम् लिखति।१८. राजसभायां द्वे कवी आस्ताम्। १९.कवय: क्रान्तदर्शिन: भवन्ति। २०.राजा कविम् नमति। २१.राजा कवीन् सम्मानयति स्म।२२.कविना काव्यं लिखितम्। २३.कविभि: राज्ञ: प्रशंसा कृता। २४.राजा कवये सुवर्णदानं करोति स्म। २५.कवे: काव्यं रमणीयम् आसीत्। २६.भोज: कवीनां प्रशंसां अकरोत्। २७.कविषु कालिदास: श्रेष्ठ: अस्ति।
३. साधु
विभक्ति: एकवचनम् द्विवचनम् बहुवचनम्
प्रथमा साधु: साधू साधव:
द्वितीया साधुम् साधू साधून्
तृतीया साधुना साधुभ्याम् साधुभि:
चतुर्थी साधवे साधुभ्याम् साधुभ्य:
पञ्चमी साधो: साधुभ्याम् साधुभ्य:
षष्ठी साधो: साध्वो: साधूनाम्
सप्तमी साधौ साध्वो: साधुषु
सम्बोधनम्म् हे साधो! हे साधू! हे साधव:!
२८.साधु: तप: आचरति स्म। २९.
४.पितृ
विभक्ति: एकवचनम् द्विवचनम् बहुवचनम्
प्रथमा पिता पितरौ पितर:
द्वितीया पितरम् पितरौ पितॄन्
तृतीया पित्रा पितृभ्याम् पितृभि:
चतुर्थी पित्रे पितृभ्याम् पितृभ्य:
पञ्चमी पितु: पितृभ्याम् पितृभ्य:
षष्ठी पितु: पित्रो: पितॄणाम्
सप्तमी पितरि पित्रो: पितृषु
सम्बोधनम् हे पित:! हे पितरौ! हे पितर:
५.रमा
विभक्ति: एकवचनम् द्विवचनम् बहुवचनम्
प्रथमा रमा रमे रमा:
द्वितीया रमाम् रमे रमा:
तृतीया रमया रमाभ्याम् रमाभि:
चतुर्थी रमायै रमाभ्याम् रमाभ्य:
पञ्चमी रमाया: रमाभ्याम् रमाभ्य:
षष्ठी रमाया: रमयो: रमाणाम्
सप्तमी रमायाम् रमयो: रमासु
सम्बोधनम् हे रमे! हे रमे! हे रमा:!
६.मति
विभक्ति: एकवचनम् द्विवचनम् बहुवचनम्
प्रथमा मति: मती मती:
द्वितीया मतिम् मती मती:
तृतीया मत्या मतिभ्याम् मतिभि:
चतुर्थी मत्यै मतिभ्याम् मतिभ्य:
पञ्चमी मत्या: मतिभ्याम् मतिभ्य:
षष्ठी मत्या: मत्यो: मतीनाम्
सप्तमी मत्याम् मत्यो: मतिषु
सम्बोधनम् हे मते! हे मती! हे मती:!
७.नदी
विभक्ति: एकवचनम् द्विवचनम् बहुवचनम्
प्रथमा नदी नद्यौ नद्य:
द्वितीया नदीम् नद्यौ नदी:
तृतीया नद्या नदीभ्याम् नदीभि:
चतुर्थी नद्यै नदीभ्याम् नदीभि:
पञ्चमी नद्या: नदीभ्याम् नदीभ्य:
षष्ठी नद्या: नद्यो: नदीनाम्
सप्तमी नद्याम् नद्यो: नदीषु
सम्बोधनम् हे नदि! हे नद्यौ! हे नद्य:
८.मातृ
विभक्ति: एकवचनम् द्विवचनम् बहुवचनम्
प्रथमा माता मातारौ मातार:
द्वितीया मातारम् मातारौ मातॄ:
तृतीया मात्रा मातृभ्याम् मातृभि:
चतुर्थी मात्रे मातृभ्याम् मातृभ्य:
पञ्चमी मातु: मातृभ्याम् मातृभ्य:
षष्ठी मातु: मात्रो: मातॄणाम्
सप्तमी मातरि मात्रो: मातृषु
सम्बोधनम् हे मात:! हे मातारौ ! हे मातार:!
९.फल
विभक्ति: एकवचनम् द्विवचनम् बहुवचनम्
प्रथमा फलम् फले फलानि
द्वितीया फलम् फले फलानि
तृतीया फलेन फलाभ्याम् फलै:
चतुर्थी फलाय फलाभ्याम् फलेभ्य:
पञ्चमी फलात् फलाभ्याम् फलेभ्य:
षष्ठी फलस्य फलयो: फलानाम्
सप्तमी फले फलयो: फलेषु
सम्बोधनम् हे फलम्! हे फले! हे फलनि!
१०.मधु
विभक्ति: एकवचनम् द्विवचनम् बहुवचनम्
प्रथमा मधु मधुनी मधूनि
द्वितीया मधु मधुनी मधूनि
तृतीया मधुना मधुभ्याम् मधुभि:
चतुर्थी मधुने मधुभ्याम् मधुभ्य:
पञ्चमी मधुन: मधुभ्याम् मधुभ्य:
षष्ठी मधुन: मधुनो: मधूनाम्
सप्तमी मधुनि मधुनो: मधुषु
सम्बोधनम् हे मधु! हे मधुनी! हे मधूनि!
११.यत्
विभक्ति: एकवचनम् द्विवचनम् बहुवचनम्
प्रथमा य: यौ ये
द्वितीया यम् यौ यान्
तृतीया येन याभ्याम् यै:
चतुर्थी यस्मै याभ्याम् येभ्य:
पञ्चमी यस्मात् याभ्याम् येभ्य:
षष्ठी यस्य ययो: येषाम्
सप्तमी यस्मिन् ययो: येषु
तत्
विभक्ति: एकवचनम् द्विवचनम् बहुवचनम्
प्रथमा स: तौ ते
द्वितीया तम् तौ तान्
तृतीया तेन ताभ्याम् तै:
चतुर्थी तस्मै ताभ्याम् तेभ्य:
पञ्चमी तस्मात् ताभ्याम् तेभ्य:
षष्ठी तस्य तयो: तेषाम्
सप्तमी तस्मिन् तयो: तेषु
किम्
विभक्ति: एकवचनम् द्विवचनम् बहुवचनम्
प्रथमा क: कौ के
द्वितीया कम् कौ कान्
तृतीया केन काभ्याम् कै:
चतुर्थी कस्मै काभ्याम् केभ्य:
पञ्चमी कस्मात् काभ्याम् केभ्य:
षष्ठी कस्य कयो: केषाम्
सप्तमी कस्मिन् कयो: केषु
इदम्
विभक्ति: एकवचनम् द्विवचनम् बहुवचनम्
प्रथमा अयम् इमौ इमे
द्वितीया
तृतीया
चतुर्थी
पञ्चमी
षष्ठी
सप्तमी
सम्बोधनम्
अस्मद्
विभक्ति: एकवचनम् द्विवचनम् बहुवचनम्
प्रथमा अहम् आवाम् वयम्
द्वितीया माम् आवाम् अस्मान्
तृतीया मया आवाभ्याम् अस्माभि:
चतुर्थी मह्यम् आवाभ्याम् अस्मभ्यम्
पञ्चमी मत् आवाभ्याम् अस्मभ्यम्
षष्ठी मम आवयो: अस्माकम्
सप्तमी मयि आवयो: अस्मासु
१.अहम् मातरम् नमामि२. आवाम् पुस्तकालयं गच्छाव: ३.वयम् श्लोकम् गायाम:। ४. त्वम् माम् पश्यसि ५.मया श्लोकस्य अन्वय: लिखित:। ६.त्वम् मह्यम् पुस्तकं ददासि। ७.मम विद्यालय: दूरे नास्ति। ७.अस्माकं विद्यालय: विशाल: अस्ति। ८.एष: अस्मासु सुन्दरं नृत्यति।
युष्मद्
विभक्ति: एकवचनम् द्विवचनम् बहुवचनम्
प्रथमा त्वम् युवाम् यूयम्
द्वितीया त्वाम् युवाम् युष्मान्
तृतीया त्वया युवाभ्याम् युष्माभि:
चतुर्थी तुभ्यं युवाभ्याम् युष्मभ्यम्
पञ्चमी त्वत् युवाभ्याम् युष्मभ्यम्
षष्ठी तव युवयो: युष्माकम्
सप्तमी त्वयि युवयो: युष्मासु
१.त्वम् अध्यापकम् नमसि। २.युवाम् श्लोकम् पठथ:३.यूयम् पाठम् पठथ।४.अहम् त्वाम् पश्यामि।४.त्वया श्लोकस्य अन्वय: लिखित:।५.अहम् तुभ्यं पुस्तकं ददामि। ६.तव नाम किम्? ७.युष्माकं पुस्तकानि अत्र सन्ति।७.युष्मासु मोहन: मधुरं गायति।
========================================
उपपदविभक्ति:
========================================
द्वितीया - अभित: ,परित: ,उभयत: , सर्वत:
तृतीया - सह ,साकं ,सार्थम्
चतुर्थी - नम:,स्वाहा
पञ्चमी - पूर्वम् ,तमप्,
षष्ठी
सप्तमी - कुशल: निपुण:
------------------------------------------------------------
प्रत्यया:
------------------------------------------------------------
-------------------------------------------------------------
सन्धि:
-------------------------------------------------------------
दीर्घ गुण यण्
-------------------------------------------------------------
वर्णानाम् उच्चारणस्थानानि
कण्ठ: अ आ क ख ग घ ङ ह :
तालु: इ ई च छ ज झ ञ् य श
मूर्धा
दन्ता:
वर्णविन्यास:/वर्णसंयोजनम् वा
========================================
WWW.ALLSANSKRIT.COM
PRESENTS
CLASS IX SANSKRIT FIRST TERM
SUMMATIVE ASSESSMENT-I
QUESTION BANK
कक्षा नवमी संस्कृतम् (प्रथमसत्रम्)
प्रश्नकोश:
(अनुप्रयुक्तव्याकरणम् )
WRITTEN BY
SHIVARAMA SHARMA AKELLA
CLASS IX SANSKRIT SA-I MODEL PAPER
SUMMATIVE ASSESSMENT –I
निर्देशाः -
1. अस्मिन् प्रश्नपत्रे चत्वारः खण्डाः सन्ति ।
खण्डः- ‘क’ अपठित-अवबोधनम् - 10 अङ्काः
खण्डः- ‘ख’ रचनात्मकं लेखनम् - 15 अङ्काः
खण्डः- ‘ग’ अनुप्रयुक्त व्याकरणम् - 30 अङ्काः
खण्डः- ‘घ’ पठित-अवबोधनम् - 35 अङ्काः
2. सर्वे प्रश्नाः अनिवार्याः ।
3. प्रश्नोत्तराणि खण्डानुसारं अवश्यमेव लेखनीयानि ।
4. प्रश्नसंख्या प्रश्नपत्रानुसारं अवश्यमेव लेखनीया ।
5. प्रश्नपत्रे उत्तराणि न लेखनीयानि ।
6. सर्वेषां प्रश्नानां उत्तराणि संस्कृतेन एव लेखनीयानि ।
खण्डः- ‘क’ अपठित-अवबोधनम् - 10 अङ्काः
1. अधोलिखितम् अनुच्छेदं पठित्वा प्रश्नानाम् उत्तराणि संस्कृतेन लिखत –
जीवने समय: एव सर्वाधिक: मूल्यवान् भवति। व्यतीतस्य समयस्य एकम् अपि क्षणम् केनापि प्रयत्नेन पुन: प्राप्तुं न शक्नोति कोऽपि जन:।अत: प्रत्येकं क्षणस्य सदुपयोग; सावधानेन मनसा करणीय;। समय: विद्यार्थिनां कृते अतीव महत्वपूर्ण: भवति। यथा वयम् आर्जितस्य धनस्य एकैकस्य पणस्य व्ययं सम्यक् विचार्य कुर्म: तथैव एकैकस्य क्षणस्य अपि सदुपयोगं विवेकेन कुर्याम। एक: अपि क्षण: वृथा न यापनीय:। असावधानतया आलस्येन च निरर्थकं नीत: समय: पश्चात्तापस्य असफलताया: च कारणं भवति। य: मानव: समयस्य महत्वम् अवगच्छति तस्य सदुपयोगं च करोति स एव स एव सर्वत्र विजयी भवति।
I. एकपदेन उत्तरत- ½x4=2
१.क: मूल्यवान् अस्ति?
२.एक: क्षण: अपि कथं न यापनीय:?
३.केषां कृते समय: अतीव महत्वपूर्ण: भवति?
४.आलस्येन नीत: समय: कस्य कारणं भवति?
II. पूर्णवाक्येन उत्तरत- 2x2=4
१. क: सर्वत्र विजयी भवति?
२.क: असफलताया: कारणं भवति?
III. प्रदत्तविकल्पेभ्य: उचितम् उत्तरं चित्व् लिखत।
१."अवगच्छति" इति क्रियापदस्य कर्तृपदम् किम्? अस्ति?
(अ) समय: (ब) महत्वम् (स) मानव: (द) सदुपयोगम्
२."सार्थकम् " इति पदस्य विलोमपदम् अनुच्छेदात् चित्वा लिखत।
(अ) सदुपयोग: (ब) निरर्थकम् (स) पश्चाताप: (द) आलस्येन
३."जीवने" इति शब्दे का विभक्ति: अस्ति?
(अ) प्रथमा (ब) द्वितीया (स) षष्टी (द) सप्तमी
४."भवति" इति अत्र क: लकार: अस्ति?
(अ) लङ् (ब) लोट् (स) लट् (द) विधिलिङ्
IV.अस्य अनुच्छेदस्य कृते उचितं शीर्षकं लिखत । 2x1=2
खण्डः- ‘ख’ रचनात्मकं लेखनम् - 15 अङ्काः
2. रोहिणी पर्वतीय स्थलस्य भ्रमणार्थं गता। तया मातरं प्रति लिखिते पत्रे रिक्तस्थानानि मञ्जूषात: उचितपदानि चित्वा पूरयत। ½X10=5
मञ्जूषा
सरोवर: पुत्री रमणीय: विभाति मातृचरणे
समागता: स्थलस्य आवास: महत् दर्शनीयानि
७७,बादामी उद्यानम्,
श्रीनगरम्,
जम्मू
श्रद्धेये (1)-----------,
सादरं प्रणामा:।
अहमत्र पर्वतीय(2)----------- दर्शनार्थम् आगता अस्मि। एषा विद्यालयस्य ४०
छात्राणाम् शैक्षिकयात्रा अस्ति। अत्रत्ये विद्यालये अस्माकं (3)--------व्यवस्था कृता अस्ति। भवत्या: आशीर्वादेन सर्वे वयं बसयानेन (4)--------------। श्रीनगरं पृथिव्यां स्वर्ग इव (5)-------------। जम्मूत; श्रीनगरस्य सम्पूर्ण: मार्ग: अतीव (6)---------।अत्र शालीमार-चश्माशाही-निशातबाग-हारवन-नामधेयानि च चत्वारि उद्यानानि अवश्यं (7)--------- सन्ति।कश्मीरस्य मध्ये "डललेक्" इति प्रसिद्ध:
(8) ----------शोभते यत्र गृहनौका: भवन्ति।नेहरू उद्यानमपि पर्यटकानां(9) -------आकर्षककेन्द्रम् अस्ति।
पितृचरणयो: मम प्रणामा: |
भवत्या: स्नेहमयी(10) ------------
दिनाङ्क: रोहिणी
3. मञ्जूषायां प्रदत्तशब्दानाम् सहायतया चित्रं दृष्ट्वा पञ्चवाक्यानि संस्कृतेन लिखत- 2x5=10
मञ्जूषा – [सिंहासने , शूलधारी, स्तम्भ:, ब्राह्मण:, राजा ,जवनिका, उपविष्ट:, करोति , समी पे , अलङ्कृत:, भट:, पार्श्वे , तिष्ठति,राजसभा ,सिंहासनस्य, विराजते, अस्ति , सम्भाषणम् ]
अथवा
मञ्जूषायां प्रदत्तश्ब्दानां सहायतया ‘जन्तुशाला’ इति विषयम् अधिकृत्य पञ्चवाक्यानि संस्कृतेन लिखत- 2x5=10
मञ्जूषा- [पञ्जर:,मृगा:,आनन्देन,सिंह:, सर्पा:,उष्ट्र:,गजा:,गर्जति,पश्यन्ति ,भ्रमन्ति,इतस्तत:,बालका:)
खण्डः- ‘ग’ अनुप्रयुक्त व्याकरणम् - 30 अङ्काः
4. अधोलिखितानां प्रश्नानां उत्तराणि विकल्पेभ्यः चित्वा लिखत – 1x4=4
(१)कस्य वर्णस्य उच्चारणस्थानम् "कण्ठ:" अस्ति?
(अ) क (ब) च (स) व (द) न
(२)कस्य वर्णस्य उच्चारणस्थानम् "तालु:" अस्ति?
(अ) त (ब) ख (स) इ (द) ण
(iii) उचितं वर्णं चित्वा वर्णवियोजने रिक्तस्थानपूर्ति कुरुत –
वृक्ष: = व् + ऋ + क् + ----- + अः
(अ) श् (ब) ष् (स) क्ष् (द) स्
(iv) उचितं वर्णसंयोजनं चिनुत –
व्+य्+अ+क्+त्+इ:= ---------
(अ)व्यात्कि: (ब)वक्ति: (स) व्यक्ती (द) व्यक्ति:
5. अधोलिखितवाक्येषु रेखाङ्कितपदानां समुचितं सन्धिं विच्छेदं वा प्रदत्तविकल्पेभ्यः चित्वा लिखत – 1x5=5
१. शिष्य: (अध्ययन+ अर्थम् )गुरुकुलम् गतवान्।
(अ)अध्ययनेर्थम् (ब) अध्ययनोर्थम् (स)अध्ययनार्थम् (द) अध्ययनमर्थम्
२.विद्यालये (वार्षिक+उत्सव:) भवति।
(अ)वार्षिकोत्सव: (ब)वार्षिक:उत्सव (स)वार्षिकम् उत्सव:(द)वार्षिक ऊत्सव:
३.स: (वाटिकां प्रति) अगच्छत्।
(अ)वाटिका:+प्रति (ब) वाटिका+प्रति (स)वाटिके +प्रति (द) वाटिकाम्+प्रति
४.(जगदीश:) भक्तान् रक्षतु।
(अ)जगति+ईश: (ब) जगदि +ईश:(स)जगत्+ईश: (द) जगदी+श:
५.एक: (बालस्तत्र )क्रीडति।
(अ)बाल:+तत्र (ब)बाला:+तत्र (स)बाले+तत्र (द)बालै:+तत्र
6. उचितशब्दरूपाणि चित्वा रिक्तस्थानानि पूरयत – 1x5=5
कोष्ठकात् उचितविभक्तिकम् पदं चित्वा रिक्तस्थानानि पूरयित्वा पुन: उत्तरपुस्तिकायाम् लिखत।
(१) --------------कवितां लिखति। (कवि:/कवी/कवय:/ कविम्)
(२)---------------पुस्तकानि अत्र सन्ति। (बालकौ/बालकानाम्/बालके/बालकम्)
(३)---------------एका मधुरा कथा कथिता।(मात्रे/मातरम्/मातरि/मात्रा)
(४)वृक्षे अनेकानि ----------- सन्ति।(फलम्/फले/फलानि/फलेन)
(५)------------ संस्कृतं पठाम: ।(अहम्/आवाम्/वयम्/यूयम्)
7.कोष्ठकात् उचितधातुरूपं चित्वा रिक्तस्थानानि पूरयित्वा पुन: उत्तरपुस्तिकायां लिखत।
१.हास्यकथाम् पठित्वा छात्रा: ------------- (हस्+लट्)
(अ) हसति (ब) हसत: (स)हसन्ति (द) हससि
२.त्वम् अध्यापिकाम् -------------(नम्+लोट्)
(अ) नमतम् (ब) नम (स) नमताम् (द) नमतु
३.स: गतदिने श्लोकम् -----------------(पठ्+लङ्)
(अ)अपठन् (ब) अपठाम (स)अपठत् (द) अपठ:
४. य: वृद्धजनान् ----------------- स: उन्नतिम् प्राप्नोति।(सेव्+लट्)
(अ)सेवते (ब) सेवेते (स)सेवन्ते(द) सेवामहे
५.ये जना: परिश्रमं कुर्वन्ति ते उत्तमफलम् --------------(लभ्+लट्)
(अ)लभे (ब) लभेते (स) लभते (द) लभन्ते
8.कोष्ठके प्रदत्त शब्दानां समुचितविभक्तिरूपै: रिक्तस्थानानि पूरयत।
१.----------परित: क्षेत्राणि सन्ति।(ग्राम)
(ग्रामस्य/ग्रामा:/ग्रामम्/ग्रामाय)
२.पुत्र: -----------सह उद्यानम् अगच्छत्।(जनक)
(जनकेन/जनकम्/जनकस्य/जनकाय/जनके)
३.तस्मै श्री --------------नम: (गुरु)
(गुरुम्/गुरवे/गुरो:/गुरूणाम्)
४.आतपे ---------- बहि: न गन्तव्यम्।(गृह)
(गृहम्/गृहाय/गृहाणि/गृहात्)
५.श्रीकृष्ण: ----------कुशल: आसीत्।(वंशीवादन)
(वंशीवादने/वंशीवादनम्/वंशीवादनस्य/वंशीवादनात्)
9. (क) अधोलिखितवाक्येषु कोष्ठके प्रदत्तौ प्रकृतिप्रत्ययौ संयोज्य रिक्तस्थानपूर्तिं कृत्वा वाक्यानि पुनः लिखत – 1x3=3
(i) वानर: वृक्षम् -------------फलानि खादति। ( आ + रुह् + ल्यप् )
(ii) भोजनम् ................ जनाः भ्रमन्ति । ( खाद् + क्त्वा )
(iii) सायंकाले बालाः ............... उद्याने गच्छन्ति । ( क्रीड् + तुमुन् )
(ख) अधोलिखितवाक्येषु रेखाङ्कितपदानां प्रकृतिप्रत्ययौ पृथक्कृत्य लिखत – 1X3=3
(i) १.चित्रा प्रतिदिनं मातापितरौ (प्रणम्य) विद्यालयं गच्छति। ( प्र + ..... + ........ )
(ii) स: दुग्धं (पीत्वा) व्यायामं करोति। ( ............ + क्त्वा )
(iii) छात्रा: कथां (श्रोतुम् )इच्छन्ति। ( ............ + तुमुन् )
खण्डः- ‘घ’ पठित-अवबोधनम् - 35 अङ्काः
10. अधोलिखितं गद्यांशं, पद्याशं नाट्यांशं च पठित्वा प्रदत्तप्रश्नानाम् उत्तराणि संस्कृतेन लिखत-
(अ) गद्यांशः
गुरु-वृद्ध-आचार्यान् अर्चयेत्। मूर्ध-श्रोत्र-घ्राण-पाद-तैलनित्य: स्यात्। अतिथीनाम् पूजक: स्यात्। काले हित-मित-अधुरार्थवादी स्यात्। वश्यात्मा, महोत्साह: ,विनयबुद्धि:,निर्भीक: ,क्षमावान् , सर्वप्राणिषु बन्धुभूत: स्यात्। न अनृतं ब्रूयात् । न अतिब्रूयात्। न अन्यस्वम् आहरेत्। न वैरं रोचयेत्।न कुर्यात् पापम् । न पापेऽपि पापी स्यात्। न अन्यदोषान् ब्रूयात् । अधार्मिकै: दुष्टै: सह न आसीत।
I. एकपदेन उत्तरत- ½x2=1
१.किम् न ब्रूयात्?
२.किं न आहरेत्?
II. पूर्णवाक्येन उत्तरत- 1x2=2
१.कै: सह न आसीत?
III. उचितम् उत्तरं चित्वा लिखत – 1x2=2
१."भयरहित:" इति अर्थे अनुच्छेदे क; शब्द; प्रयुक्त;?
(अ)बन्धुभूत: (ब) विनयशील: (स) क्शमावान् (द)निर्भीक:
२."मित्रता " इति शब्दस्य विलोमपदम् अनुच्छेदात् चित्वा लिखत।
(अ)वैरम् (ब)अन्यस्वम् (स)अनृतम् (द) रोचयेत्
(आ) पद्याशः
गौरवं प्राप्यते दानात् न तु वित्तस्य सञ्चयात्।
स्थितिरुच्चै: पयोदानां पयोधीनामध: स्थिति:॥
I. एकपदेन उत्तरत- ½x2=1
१.दानात् किं प्राप्यते?
२.कस्य एकत्रीकरणेन सम्मानं न लभते?
II. पूर्णवाक्येन उत्तरत- 2x1=2
१.मेघानां कीद्रुशी स्थिति:भवति?
III. उचितम् उत्तरं चित्वा लिखत – 1x2=2
१."दानात्" इति शब्दे का विभक्ति:?
(अ)चतुर्थी (ब)पञ्चमी (स) प्रथमा (द) द्वितीया
२."धनम् " इति शब्दस्य पर्यायपदं श्लोकात् चित्वा लिखत।
(अ)वित्तम् (ब) गौरवम् (स) दानात् (द) सञ्चयात्
(इ) नाट्यांशः
आरुणि: -- श्वेतकेतो! न्यग्रोधफलम् आहर।
श्वेतकेतु: -- इदं भगवन्!
आरुणि: -- अत्र किं पश्यसि?
श्वेतकेतु: -- अणुतराणि इमानि बीजानि।
आरुणि:-- एषु एकं बीजं भिन्धि।
शवेतकेतु: -- भिन्नम्।
आरुणि:-- अत्र किं पश्यसि?
श्वेतकेतु:-- न किञ्चन भगवन् ।
आरुणि: - हे सौम्य! पश्य अत्र वटबीजे एव महान् स्थूल: शाखादिमान् न्यग्रोध: उत्पन्न: सन् तिष्ठति। एवम् अणिम्न; स्थूल: जगत् उद्भवति।
I. एकपदेन उत्तरत- ½x2=1
१."न्यग्रोधफलम् आहर" इति क: अवदत्?
२.अणुतराणि कानि?
II. पूर्णवाक्येन उत्तरत- 2x1=2
१,अणिम्न: किम् उद्भवति?
III. उचितम् उत्तरं चित्वा लिखत – 1x2=2
१."हे सौम्य!" इति शब्दे का विभक्ति:?
(अ)प्रथमा (ब) सम्बोधनम् (स)द्वितीया (द)तृतीया
२."पश्य" इति अत्र क: लकार:?
(अ) लोट् (ब) लङ् (स) लट् (द)विधिलिङ्
11. निम्नलिखित कथनयो: उचितं भावं प्रदत्तविकल्पेभ्य: चित्वा उत्तरपुस्तिकायां लिखत।1x2=2
(अ)
१."तत् त्वम् असि" इति कथनस्य भाव: अस्ति
अ)त्वम् आत्मा असि (ब) त्वम् आत्मा न असि (स) आत्मा नश्यति (द) आत्मा न नश्यति
२."सहसा न विदधीत न क्रियाम्" इति कथनस्य भाव: अस्ति--
(अ) कार्यं परसहाय्येन कर्तव्यम्।
(ब) कार्यं शीघ्रम् कर्तव्यम्।
(स) कार्यं शनै: कर्तव्यम्।
(द) कार्यं सम्यक् विचार्य कर्तव्यम्।
(आ) निम्नलिखितकथनस्य भावार्थे रिक्तस्थानानि समुचितपदै: पूरयित्वा उत्तरपुस्तिकायाम् लिखत।1x2=2
"सद्भिस्तु लीलया प्रोक्तं शिलालिखितमक्षरम् " अस्य भाव: अस्ति यत्
उत्तमजनै: ------------- उक्तम् वचनम् -----------लिखितम् अक्षरमिव शाश्वतं भवति।
12. निम्नलिखितश्लोकयोः अन्वयं मञ्जूषातः पदं चित्वा पूरयत – ½x8=4
अद्य एकम् गच्छन् सञ्चितम् यश: न सुचिरेण याति
(क) सुचिरेणापि कालेन यशः किञ्चिन्मयार्जितम् ।
अचिरेणैव कालेन भरतेनाद्य सञ्चितम् ॥
अन्वयः- मया (i) ............... कालेन अपि किञ्चित् (ii) ................ अर्जितम्, भरतेन् (तु) (iii) ................ अचिरेण कालेन एव (यशः) (iv) ................... ।
(ख) गच्छन् पिपीलको याति योजनानां शतान्यपि ।
अगच्छन् वैनतेयोऽपि पदमेकं न गच्छति ॥
अन्वयः- पिपीलकः (v) ................ योजनानां शतानि अपि (vi) ................. ।
अगच्छन् वैनतेयः (vii) .................. पदम् अपि (viii) .................... गच्छति ।
13. रेखांकितानि पदानि आधृत्य प्रश्ननिर्माणं कुरुत – 1x4=4
१.एक: (चन्द्र:) तम: हन्ति।
२.(रामस्य ) रूपं भरते तथा संक्रान्तं यथा दर्पणे।
३.(मन:) न अनुभ्रामयेत्।
४.( दुर्जनै: ) शपथेनापि उक्तं जले लिखितमक्षरमिव भवति।
14. अधोलिखितवाक्यानि कथाक्रमेण संयोज्य लिखत – ½x8=4
१.ब्राह्मण: अचिन्तयत् --"यदि सत्वरं न गच्छामि तदा अन्य: कश्चित् श्राद्धार्थं वृत: भवेत्।"
२.एवं नकुल: सर्पं मारयित्वा स्वामिभक्तिं प्राकटयत्।
३.नकुल: सर्पम् अमारयत्।
४.एकदा तस्य भार्या स्वबालापत्यस्य रक्षार्थं तम् अवस्थाप्य स्नातुं गता।
५.तत: नकुलेन बालसमीपे गच्छन् कृष्णसर्प: दृष्ट:।
६.स: चिरकालपालितं नकुलं बालरक्षायां व्यवस्थाप्य अगच्छत्।
७.उज्जयिन्याम् माधव: नाम विप्र: अवसत्।
८.अथ ब्राह्मण: राज्ञा श्रद्धार्थं निमन्त्रित:।
15.अधोलिखितवाक्येषु रेखाङ्कितपदानां प्रसङ्गानुसारं शुद्धम् अर्थं विकल्पेभ्य: चित्वा लिखत।1x4=4
१.श्वेतकेतु: पितु:( सकाशम् ) अगच्छत्।
(अ)दूरम् (ब) गृहम् (स) समीपम् (द)आश्रमम्
२.(अविवेक:) परमापदाम् पदं भवति।(अ)गर्व: (ब)विनम्रता (स)मूर्खता (द)पाण्डित्यम्
३.गच्छन् पिपीलको (याति ) योजनानां शतानि अपि।(अ)खादति (ब)पतति (स)आगच्छति (द)गच्छति
४.सर्वस्य (लोचनं ) शास्त्रं यस्य नास्ति अन्ध एव स:।(अ)कर्णम् (ब)नेत्रम् (स)पादम् (द)हस्त:
MARKING SCHEME(अङ्कयोजना)
SUMMATIVE ASSESSMENT – I (2015-16)
कक्षाः नवमी पूर्णाङ्काः 90 अङ्काः
CLASS IX MAX.MARKS: 90
विषयः संस्कृतम् अवधिः होरात्रयम्
SUB: SANSKRIT TIME : 3HOURS
खण्डः- ‘क’ अपठित-अवबोधनम् (10 अङ्काः)
1. अधोलिखितम् अनुच्छेदं पठित्वा प्रश्नानाम् उत्तराणि संस्कृतेन लिखत
I. एकपदेन उत्तरत- ½x4=2
१.समय: २.वृथा ३.विद्यार्थिनाम् ४. पश्चात्तापस्य/असफलताया:
II. पूर्णवाक्येन उत्तरत- 1x2=2
य: मानव: समयस्य महत्वम् अवगच्छति तस्य सदुपयोगं च करोति स एव स एव सर्वत्र विजयी भवति।
III. अस्य अनुच्छेदस्य कृते उचितं शीर्षकं लिखत । 2x1=2
समुचितशीर्षकलेखने अङ्का: प्रदेया:\
IV. प्रदत्तविकल्पेभ्यः शुध्दम् उत्तरं चित्वा लिखत – 1x4=4
१.(स) मानव: २ (ब)निरर्थकम् ३.(द) सप्तमी ४.(स) लट्
खण्डः- ‘ख’ रचनात्मकं लेखनम् -(15 अङ्काः )
2. रोहिणी पर्वतीय स्थलस्य भ्रमणार्थं गता। तया मातरं प्रति लिखिते पत्रे रिक्तस्थानानि मञ्जूषात: उचितपदानि चित्वा पूरयत। ½X10=5
१.मातृचरणे २.स्थलस्य ३.आवास: ४.समागता: ५.विभाति
६.रमणीय: ७.दर्शनीयानि ८.सरोवर: ९.महत् १०. पुत्री
3. मञ्जूषायां प्रदत्तशब्दानाम् सहायतया चित्रं दृष्ट्वा पञ्चवाक्यानि संस्कृतेन लिखत- 2x5=10
अथवा
मञ्जूषायां प्रदत्तश्ब्दानां सहायतया ‘जन्तुशाला ’ इति विषयम् अधिकृत्य पञ्चवाक्यानि संस्कृतेन लिखत- 2x5=10 (समुचितवाक्येभ्य: अङ्का: प्रदेया:)
खण्डः- ‘ग’ अनुप्रयुक्त व्याकरणम् (30 अङ्काः)
4. अधोलिखितानां प्रश्नानां उत्तराणि विकल्पेभ्यः चित्वा लिखत 1x4=4
१. (अ) क २. (स) इ ३.(ब) ष् ४. (द) व्यक्ति:
5. अधोलिखितवाक्येषु रेखाङ्कितपदानां समुचितं सन्धिं विच्छेदं वा प्रदत्तविकल्पेभ्यः चित्वा लिखत – 1x5=5
१. (स) अध्ययनार्थम् २. (अ) वार्षिकोत्सव: ३.(द) वाटिकाम् +प्रति ४.(स) जगत्+ईश; ५.(अ) बाल:+तत्र
6. कोष्ठके प्रदत्तशब्दस्य उचितरूपं विकल्पेभ्य: चित्वा रिक्तस्थानानि पूरयत। 1x5=5
१(ब) कवि: २.(अ) बालकानाम् ३ (स) मात्रा ४, (द) फलानि ५.(द) वयम्
7. उचितधातुरूपाणि चित्वा रिक्तस्थानानि पूरयत – 1x5=5
१.(स) हसन्ति २.(ब) नम ३.(स) अपठत् ४.(अ) सेवते ५.(द) लभन्ते
8. कोष्ठके प्रदत्तशब्दस्य उचितरूपं विकल्पेभ्य: चित्वा रिक्तस्थानानि पूरयत। 1x5=5
१.ग्रामम् २.जनकेन ३.गुरवे ४.गृहात् ५.वंशीवादने
9. (क) अधोलिखितवाक्येषु कोष्ठके प्रदत्तौ प्रकृतिप्रत्ययौ संयोज्य रिक्तस्थानपूर्तिं कृत्वा वाक्यानि पुनः लिखत 1x3=3 १.आरुह्य २.खादित्वा ३.क्रीडितुम्
(ख) अधोलिखितवाक्येषु रेखाङ्कितपदानां प्रकृतिप्रत्ययौ पृथक्कृत्य लिखत – 1X3=3
१.प्र+नम्+ल्यप् २.पा+क्त्वा ३.श्रु
खण्डः- ‘घ’ पठित-अवबोधनम् 35 अङ्काः
10. अधोलिखितं गद्यांशं, पद्याशं नाट्यांशं च पठित्वा प्रदत्तप्रश्नानाम् उत्तराणि संस्कृतेन लिखत-
(अ) गद्यांशः
I. एकपदेन उत्तरत- ½x2=1
१. अनृतं २. अन्यस्वम्
II. पूर्णवाक्येन उत्तरत- 1x2=2 अधार्मिकै: दुष्टै: सह न आसीत।
III. उचितम् उत्तरं चित्वा लिखत – 1x2=2
१. (द)निर्भीक: २.(अ)वैरम्
(आ) पद्याशः
I. एकपदेन उत्तरत- ½x2=1
१. गौरवं २. वित्तस्य
II. पूर्णवाक्येन उत्तरत- 2x1=2
१. मेघानां स्थिति: उच्चै: भवति।
III. उचितम् उत्तरं चित्वा लिखत – 1x2=2
१.(ब)पञ्चमी २.(अ)वित्तम्
(इ) नाट्यांशः
I. एकपदेन उत्तरत- ½x2=1
१. आरुणि: 2. बीजानि
II. पूर्णवाक्येन उत्तरत- 2x1=2
१, अणिम्न; स्थूल: जगत् उद्भवति।
III. उचितम् उत्तरं चित्वा लिखत – 1x2=2
१.(ब) सम्बोधनम् २.(अ) लोट्
11. निम्नलिखित कथनयो: उचितं भावं प्रदत्तविकल्पेभ्य: चित्वा उत्तरपुस्तिकायां लिखत। 1x2=2
(अ) १(अ)त्वम् आत्मा असि २.(द) कार्यं सम्यक् विचार्य कर्तव्यम्।
(आ) निम्नलिखितकथनस्य भावार्थे रिक्तस्थानानि समुचितपदै: पूरयित्वा उत्तरपुस्तिकायाम् लिखत। 1x2=2
1. लीलया 2. शिला
12. निम्नलिखितश्लोकयोः अन्वयं मञ्जूषातः पदं चित्वा पूरयत – ½x8=4
1. सुचिरेण 2. यश: 3.अद्य 4.सञ्चितम् 5. गच्छन् 6.याति 7.एकम् 8. न
13. रेखांकितानि पदानि आधृत्य प्रश्ननिर्माणं कुरुत – 1x4=4
१.क: २. कस्य ३ किम् ४कै:
14. अधोलिखितवाक्यानि कथाक्रमेण संयोज्य लिखत – ½x8=4
7,4,8,1,6,5,3,2
4.ब्राह्मण: अचिन्तयत् --"यदि सत्वरं न गच्छामि तदा अन्य: कश्चित् श्राद्धार्थं वृत: भवेत्।"
8.एवं नकुल: सर्पं मारयित्वा स्वामिभक्तिं प्राकटयत्।
7.नकुल: सर्पम् अमारयत्।
2.एकदा तस्य भार्या स्वबालापत्यस्य रक्षार्थं तम् अवस्थाप्य स्नातुं गता।
6.तत: नकुलेन बालसमीपे गच्छन् कृष्णसर्प: दृष्ट:।
5.स: चिरकालपालितं नकुलं बालरक्षायां व्यवस्थाप्य अगच्छत्।
1.उज्जयिन्याम् माधव: नाम विप्र: अवसत्।
3.अथ ब्राह्मण: राज्ञा श्रद्धार्थं निमन्त्रित:।
15.अधोलिखितवाक्येषु रेखाङ्कितपदानां प्रसङ्गानुसारं शुद्धम् अर्थं विकल्पेभ्य: चित्वा लिखत। 1x4=4
१.(स) समीपम् २.(स)मूर्खता ३.(द)गच्छति ४. (ब)नेत्रम्
************
REVISION TEST-1(पुनरावृत्ति परीक्षा)
Q 1.अधोलिखितानां प्रश्नानां उत्तराणि विकल्पेभ्यः चित्वा लिखत – 1x4=4
(i) अयं वर्णः तवर्गे नास्ति –
(अ) ध् (ब) द् (स) थ् (द) घ्
(ii) अस्य उच्चारणस्थानं तालुः नास्ति –
(अ) इ (ब) य् (स) च् (द) त्
(iii) उचितं वर्णं चित्वा वर्णवियोजने रिक्तस्थानपूर्ति कुरुत –
वृक्षस्थः = व् + ऋ + क् + ----- + अ + स् + थ् + अः
(अ) श् (ब) ष् (स) क्ष् (द) स्
(iv) उचितं वर्णसंयोजनं चिनुत –
व् + इ + द् + य् + आ + ल् + अ + य् + अः =.....................
(अ) विधालयः (ब) विद्यालयः (स) विद्यालय (द) विध्यालय
Q2. अधोलिखितवाक्येषु रेखाङ्कितपदानां समुचितं सन्धिं विच्छेदं वा प्रदत्तविकल्पेभ्यः चित्वा लिखत – 1/2x10=5 (i) शिष्यः अध्ययन + अर्थम् गुरुम् प्रति गच्छति ।
(अ) अध्ययनर्थम् (ब) अध्ययनर्थम (स) अध्ययनार्थम् (द) अध्ययनरथम्
(ii) नरः पञ्च + इन्द्रियाणि वशं कुर्यात् ।
(अ) पञ्चेन्द्रियाणि (ब) पञ्चेन्द्रीयाणि (स) पञ्चैन्द्रियाणि (द) पञ्चान्द्रियाणि
(iii) पुत्रं दृष्ट्वा माता उत् + लसिता जाता ।
(अ) उत्लसिता (ब) उन्लसिता (स) उल्लसिता (द) उद्लसिता
(iv) संगीतरहितं जीवनं नीरसं प्रतीयते ।
(अ) नी + रसम् (ब) नि + रसम् (स) निर + रसम् (द) निर् + रसम्
(v) प्रत्येकं कार्यं विचार्य एव कर्तव्यम् ।
(अ) प्रति + ऎकम् (ब) प्रति + एकम् (स) प्रती + एकम् (द) प्रतिः + एकम्
(vi) हास्यं जीवने महौषधिः इव भवति ।
(अ) महा + ओषधिः (ब) मह + औषधिः (स) मह् + औषधि (द) महत + औषधिः
(vii) वाक् + ईशः परिश्रमेण कार्यं करोति ।
(अ) वाकीशः (ब) वादीशः (स) वागीशः (द) वागिशः
(viii) एतच्चित्रम् कक्षे शोभते ।
(अ) एतत् + चित्रम् (ब) एतच् + चित्रम् (स) एतत + चित्रम् (द) एतम् + चित्रम्
(ix) तावद् भविष्यामि अनयोः + विधेयः ।
(अ) अनयोर्विधेयः (ब) अनयोर्वीधेयः (स) अनर्योविधेयः (द) अनयोविधेयः
(x) भरतः अवदत् – “अनुगृहीतोऽस्मि” ।
(अ) अनुगृहीत + अस्मि (ब) अनुगृहीतः + अस्मि
(स) अनुगृहीतो + स्मि (द) अनुगृहीता + अस्मि
उत्तराणि
अध्ययनार्थम् २. पञ्चेन्द्रियाणि ३. उल्लसिता ४. निर् + रसम् ५. प्रति + एकम् ६. महा + ओषधिः ७. वागीशः ८. एतत् + चित्रम् ९. अनयोर्विधेयः १० अनुगृहीतः + अस्मि
Q3.. उचितशब्दरूपाणि चित्वा रिक्तस्थानानि पूरयत – 1/2x10=5
(i) एषः ................. वसिष्ठस्य आश्रमः अस्ति ।
(अ) मुनिः (ब) मुनयः (स) मुने (द) मुनेः
(ii) आश्रमे ................. हिंसा निषिध्दा ।
(अ) पशूनामः (ब) पशुनाम् (स) पशूनाम् (द) पशूनाम
(iii) शीला .................. लेखं लिखति ।
(अ) पत्रिकां (ब) पत्रिकया (स) पत्रिकायाम् (द) पत्रिका
(iv) उद्याने सुन्दाणि .................. सन्ति ।
(अ) पुष्पानि (ब) पष्पाणी (स) पुष्पैः (द) पुष्पाणि
(v) .................. बालिकायाः माता शिक्षिका अस्ति ।
(अ) अस्य (ब) अस्याः (स) अस्यः (द) अस्या
(vi) रामायणस्य ................ नाम महर्षिः वाल्मीकिः ।
(अ) रचयिता (ब) रचयित्रा (स) रचयितुः (द) रचयितु
(vii) विवेकः नवतिः ................ प्राप्य उत्तीर्णः जातः ।
(अ) अङ्कान् (ब) अङ्काम् (स) अङ्कैः (द) अङ्कानि
(viii) विद्वांसः ................ वन्दनां कुर्वन्ति ।
(अ) सरस्वती (ब) सरस्वतीम् (स) सरस्वत्याः (द) सरस्वत्या
(ix) तव गृहे बहूनि .............. सन्ति ।
(अ) वस्तुनी (ब) वस्तुनि (स) वस्तु (द) वस्तूनि
(x) महोदय ! ............... प्रार्थानापत्रं स्वीकरोतु ।
(अ) अहम् (ब) मम् (स) मम (द) माम्
उत्तराणि
१. मुने: २.पशूनाम् ३.पत्रिकायाम् ४.पुष्पाणि ५.अस्या:
६.रचयुतु: ७. अङ्कान् ८.सरस्वत्या: ९. वस्तूनि १०.मम
Q4. उचितधातुरूपाणि चित्वा रिक्तस्थानानि पूरयत – 1/2x10=5
(i) अस्माकं कक्षायाम् त्रिंशत् छात्राः ................. ।
(अ) अस्ति (ब) सन्ति (स) सन्तिः (द) सन्ती
(ii) ह्यः वयम् ‘अभिज्ञानशाकुन्तलम्’ इति नाटकम् ................... ।
(अ) अपठम् (ब) अपठाम (स) अपठाम् (द) पठामः
(iii) ग्रीष्मावकाशे मम पिता अस्मान् हिमाचल-प्रदेशे .................. ।
(अ) नेष्यामि (ब) नेष्यन्ति (स) नेष्यति (द) नेष्यसि
(iv) ये जनाः वृध्दान् सेविष्यन्ते , ते एव भविष्ये यशः ................ ।
(अ) लभते (ब) लभन्ते (स) अलभन्त (द) लप्स्यन्ते
(v) हे भिक्षुक ! त्वं किमर्थम् ................. ? किमपि कार्यं कुरु ।
(अ) याचते (ब) याचे (स) याचसे (द) याचै
(vi) ह्यः चलचित्रम् दृष्ट्वा बालाः .................. ।
(अ) अमोदत (ब) अमोदन्त (स) अमोदध्वम् (द) अमोदामहे
(vii) अहं स्वमातरम् ................ ।
(अ) सेविष्ये (ब) सेविष्यते (स) सेविष्यसे (द) सेविष्यामहे
(viii) गतसप्ताहे त्वं स्वाध्यायं न .............. ।
(अ) अकरोत् (ब) करिष्यसि (स) अकरोः (द) करोषि
(ix) सर्वे छात्राः प्रातः विद्यालयं गत्वा स्वगुरुं ..............।
(अ) नंस्यति (ब) नंस्यथ (स) नंस्यामः (द) नंस्यन्ति
(x) भो बालिकाः ! यूयं पाकशालायाम् ओदनम् .................. ।
(अ) पचन्ति (ब) पचथ (स) पचथः (द) पचामः
उत्तराणि
१.सन्ति २. अपठाम ३.नेष्यति ४.लप्स्यन्ते ५.याचसे ६.अमोदन्त ७.सेविष्ये ८.अकरो: ९.नंस्यन्ति१०.पचथ
Q 5.. मञ्जूषातः उचितानि पदानि चित्वा अधोलिखिते अनुच्छेदे रिक्तस्थानानि पूरयित्वा अनुच्छेदं पुनः लिखत
1x5=5
एकः बालकः उद्याने (i) ………….. अधः क्रीडति स्म । सहसा प्रचण्डः वायुः अचलत् (ii)................ परितः वायुमण्डलं धूलधूसरितम् अभवत् । दीर्घाः शाखाः (iii) ...............उपरि अपतन् । बालकः उच्चैः व्यलपत् । (iv) ................ कुशलः एकः स्वयंसेवकः तत्र आगत्य बालकम् अरक्षत् । एतस्मै परोपकारिणे स्वयंसेवकाय (v) .....................।
मञ्जूषा- [ उद्यानम् , नमः , वृक्षाणाम् , रक्षाकार्ये , बालकस्य ]
उत्तराणि
१.वृक्षाणाम् २. उद्यानम् ३. बालकस्य ४. रक्षाकार्ये ५. नम:
Q 6. (क) अधोलिखितवाक्येषु कोष्ठके प्रदत्तौ प्रकृतिप्रत्ययौ संयोज्य रिक्तस्थानपूर्तिं कृत्वा वाक्यानि पुनः लिखत
1x3=3
(i) वानरः वृक्षम् ................ कूर्दते । ( आ + रुह् + ल्यप् )
(ii) भोजनम् ................ जनाः भ्रमन्ति । ( खाद् + क्त्वा )
(iii) सायंकाले बालाः ............... उद्याने गच्छन्ति । ( क्रीड् + तुमुन् )
(ख) अधोलिखितवाक्येषु रेखाङ्कितपदानां प्रकृतिप्रत्ययौ पृथक्कृत्य लिखत – 1X3=3
(i) रमेशः प्रतिदिनम् अम्बां प्रणम्य विद्यालयं गच्छति । ( प्र + ..... + ........ )
(ii) बालकः दुग्धं पीत्वा स्वपिति । ( ............ + क्त्वा )
(iii) भक्ताः रामकथां श्रोतुं देवालयं गच्छन्ति । ( ............ + तुमुन् )
=======================================================================
REVISION TEST-2 (पुनरावृत्ति परीक्षा)
=================================================
Q1 (अ) अधोलिखितप्रश्नानाम् उत्तराणि प्रदत्तविकल्पेभ्यःचित्वा लिखत- ½ x4=2
(i) ‘घ’ वर्णस्य उच्चारणम् स्थानम् किम् अस्ति ? (क) कण्ठः (ख) तालुः (ग) दन्ताः (घ) ओष्ठौ (ii) ‘म्’ वर्णस्य उच्चारणस्थानम्किम् अस्ति ? (क) कण्ठः (ख) तालुः (ग) दन्ताः (घ) ओष्ठौ (iii) ‘भवति’ अत्र ओष्ठ्यः वर्णः किम् अस्ति ?(क) भ् (ख) व् (ग) त् (घ) इ (iv) ‘नास्ति’ इति पदे कस्य वर्णस्य उच्चारणस्थानं ‘नासिका’ अस्ति।(क) अ (ख) न् (ग) स् (घ) त्
(आ) प्रदत्तविकल्पेभ्यःउचितम् उत्तरं चित्वा रिक्त्स्थानं पूरयत- 1/2x2=1 (i) भवान् = भ् + अ + --- + आ + न् (क) य् (ख) र् (ग) ल् (घ) व्(ii) श्रीमन् = श् + र् + ---- + म् + अ + न्(क) अ (ख) ई (ग) उ (घ) ॠ
(इ) प्रदत्तविकल्पेभ्यः उचितम् उत्तरं चित्वा वर्णसंयोजनं कुरुत- 1/2x2=1 (i) अ + ह् + अ + म् = ------------------(क) अहम (ख) अह्म (ग) अहम् (घ) अहाम् (ii) क् + अ + म् + अ + ल् + आ + न् + इ = -------------(क) कमलानि (ख) कलमानि (ग) कलमानी (घ) कमलानी
Q2 प्रदत्तविकल्पेभ्यः उचितम् उत्तरं चित्वा सन्धिं सन्धिच्छेदं कुरुत- ½ x4=2 (i) कवीशः अद्य विद्यालयं न गमिष्यति । (क) कवि + ईशः (ख) कवी + ईशः (ग) कवि + इशः (घ) कवी + शः (ii) सः अध्ययने तल्लीनः अस्ति । (क) तल् + लीनः (ख) तल्ली + नः (ग) तल + ईन् (घ) तत् + लीनः (iii) यो मह्यं स्नेहं ददाति तस्मै ददामि + अहम् ।(क) ददामि अहम् (ख) ददाम्यहम् (ग) ददा+हम् (घ)ददामिहम् (iv) अविवेकः परमापदाम् + पदम् ।(क) परमापदान्पदम् (ख) परमापद पदं (ग) परमापदां पदम् (घ) परमापदा पदम्
Q3.प्रदत्तविकल्पेभ्यःउचितम् उत्तरं चित्वा रिक्तस्थानानि पूरयत-½ x4=2
(i) अयम् ----------- आश्रमः । (क) महर्षिः (ख) महर्षेः (ग) महर्षिणा (घ) महर्षये (ii) अयम् ------------- प्रसादः । (क) नृपतेः (ख) नृपतिम् (ग) नृपतिः (घ) नृपतौ (iii) --------------- ज्वालां पश्य। (क) अग्निम् (ख) अग्निना (ग) अग्नेः (घ) अग्निः (iv) ----------------- स्वागतं कुरु। (क) अतिथिः (ख) अतिथिम् (ग) अतिथिना (घ) अतिथेः
7. प्रदत्तविकल्पेभ्यः उचितम् उत्तरं चित्वा रिक्त्स्थानं पूरयत- 1/2x4=2 (i) अहं श्वः कोलकातानगरं ----------------- । (क) गमिष्यसि (ख) गमिष्यति (ग) गमिष्यावः (घ) गमिष्यामि (ii) सुधीराय सुन्दराणि वस्त्राणि ---------------- । (क) रोचेते (ख) रोचसे (ग) रोचन्ते (घ) रोचते (iii) ते पुस्तकालये पुस्तकानि ------------------- । (क) पठति (ख) पठतः (ग) पठन्ति (घ) पठथः (iv) नर्तकः मञ्चे ------------------ । (क) अनृत्यत (ख) अनृत्यताम् (ग) अनृत्यः (घ) अनृत्यत्
Q4. प्रदत्तविकल्पेभ्यः उचितानि उत्तराणि चित्वा लिखत- 1/2x4=2 (i) सः प्रातःकाले करदर्शनं कृ + क्त्वा उत्तिष्ठति। (क) क्रित्वा (ख) क्रीत्वा (ग) कृत्वा (घ) कृर्त्वा (ii) सुलेखा गीतं श्रु + क्त्वा नृत्यति । (क) श्रुक्त्वा (ख) श्रुत्वा (ग) श्रुतवा (घ) श्रुत्तवा (iii) रामः जन्तुशालां दृश् + तुमुन् दिल्लीनगरं गच्छति । (क) द्रष्टुम् (ख) दृष्टुम् (ग) दर्शितुम् (घ) दृष्तुम्
(iv) माता फलानि आ + दा+ ल्यप् आगच्छति । आदाप्(ख) आदाल्या (ग) आदाय (घ) आदालय
==========================================================================
REVISION TEST 3
================================================================
Q.1MüÉå¹MüÉiÉç EÍcÉiÉÌuÉpÉÌ£üMüÇ mÉSqÉç ÍcÉiuÉÉ ËU£üxjÉlÉÉÌlÉ mÉÔUrÉiÉ| 5
1.---------mÉÑxiÉMüÉÌlÉ A§É AÉlÉrÉ|(iÉiÉç/iÉÉÌlÉ)
2.---------lÉÉqÉ ÌMüqÉç?(iÉuÉ/iuÉqÉç)
3.rÉ: mÉËU´ÉqÉqÉç MüUÉåÌiÉ -----xÉTüsÉ: pÉuÉÌiÉ|(xÉÉ/xÉ:)
4.rÉÉ oÉÉÍsÉMüÉ ÌSssÉÏiÉ: AÉaÉiÉÉ ------lÉÉqÉ xÉÉæqrÉÉ AÎxiÉ|(xÉÉ/iÉxrÉÉ:)
5. xÉ:-----ÍqɧÉqÉç AÎxiÉ|(qÉqÉ/qÉÉqÉç)
Q.2.MüÉå¸MüÉiÉç EÍcÉiÉ EmÉmÉSÌuÉpÉÌ£ümÉërÉÉåaÉåhÉ ËU£üxjÉÉlÉÉÌlÉ mÉÔUrÉiÉ| 51.M×üwÉMü:----------mÉëÌiÉ aÉcNûÌiÉ|(aÉëÉqÉqÉç/aÉëÉqÉxrÉ)2.iÉxqÉæ ´ÉÏ ----------lÉqÉ:|(aÉÑÂqÉç/aÉÑUuÉå)
3.qÉ×aÉ: --------ÌoÉpÉåÌiÉ|(ÍxÉÇWûÉiÉç/ÍxÉÇWåûlÉ)
4.-----------mÉËUiÉ: uÉפÉÉ: xÉÎliÉ|(ÌuɱÉsÉrÉxrÉ/ÌuɱÉsÉrÉqÉç)
5.-----------xÉWû mÉѧÉ: AÉmÉhÉqÉç AaÉcNûiÉç|(eÉlÉMåülÉ/eÉlÉMüxrÉ)
Q3.kÉÉiÉÑÍpÉ: ÌlÉÌSï¹ mÉëirÉrÉÉlÉç rÉÉåeÉÌrÉiuÉÉ ËU£üxjÉÉlÉÉÌlÉ mÉÔUrÉiÉ
1.aÉÉåmÉÉsÉ: aÉ×WûMüÉrÉïÇ --------(M×ü+YiuÉÉ) AaÉcNûiÉç|
2..eÉlÉÉ: E±ÉlÉå mÉÑwmÉÉÍhÉ -------SØvÉç+iÉÑqÉÑlÉç) CcNûÎliÉ|
3.xÉÑvÉÏsÉ: aÉÑÂÇ--------(mÉë+lÉqÉç+srÉmÉç) AuÉSiÉç|
REVISION TEST-3 उत्तराणि
Q.1
Q.2.
Q.3 1. 2. 3.
=========================================================================
REVISION TEST-4
=========================================================================
Q1.उचितम् उत्तरं चित्वा सन्धिं सन्धिच्छेदं कुरुत- 1/2x4=2 (i) कवीशः अद्य विद्यालयं न गमिष्यति । (क) कवि + ईशः (ख) कवी + ईशः (ग) कवि + इशः (घ) कवी + शः (ii) सः अध्ययने तल्लीनः अस्ति । (क) तल् + लीनः (ख) तल्ली + नः (ग) तल + ईन् (घ) तत् + लीनः (iii) यो मह्यं स्नेहं ददाति तस्मै ददामि + अहम् ।(क) ददामि अहम् (ख) ददाम्यहम् (ग) ददा+हम् (घ) ददामिहम्(iv) अविवेकः परमापदाम् + पदम् ।(क) परमापदान्पदम् (ख) परमापद पदं (ग) परमापदां पदम् (घ) परमापदा पदम्
Q2. प्रदत्तविकल्पेभ्यःउचितम् उत्तरं चित्वा रिक्तस्थानानि पूरयत- 1/2x4=2 (i) अयम् ----------- आश्रमः । (क) महर्षिः (ख) महर्षेः (ग) महर्षिणा (घ) महर्षये (ii) अयम् ------------- प्रसादः । (क) नृपतेः (ख) नृपतिम् (ग) नृपतिः (घ) नृपतौ (iii) --------------- ज्वालां पश्य। (क) अग्निम् (ख) अग्निना (ग) अग्नेः (घ) अग्निः (iv) ----------------- स्वागतं कुरु। (क) अतिथिः (ख) अतिथिम् (ग) अतिथिना (घ) अतिथेः
Q3. प्रदत्तविकल्पेभ्यः उचितम् उत्तरं चित्वा रिक्त्स्थानं पूरयत- 1/2x4=2 (i) अहं श्वः कोलकातानगरं ----------------- । (क) गमिष्यसि (ख) गमिष्यति (ग) गमिष्यावः (घ) गमिष्यामि (ii) सुधीराय सुन्दराणि वस्त्राणि ---------------- । (क) रोचेते (ख) रोचसे (ग) रोचन्ते (घ) रोचते (iii) ते पुस्तकालये पुस्तकानि ------------------- । (क) पठति (ख) पठतः (ग) पठन्ति (घ) पठथः (iv) नर्तकः मञ्चे ------------------ । (क) अनृत्यत (ख) अनृत्यताम् (ग) अनृत्यः (घ) अनृत्यत्
Q4.प्रदत्तविकल्पेभ्यः उचितानि उत्तराणि चित्वा लिखत- 1/2x4=2(i) सः प्रातःकाले करदर्शनं कृ + क्त्वा उत्तिष्ठति। (क) क्रित्वा (ख) क्रीत्वा (ग) कृत्वा (घ) कृर्त्वा (ii) सुलेखा गीतं श्रु + क्त्वा नृत्यति । (क) श्रुक्त्वा (ख) श्रुत्वा (ग) श्रुतवा (घ) श्रुत्तवा (iii) रामः जन्तुशालां दृश् + तुमुन् दिल्लीनगरं गच्छति । (क) द्रष्टुम् (ख) दृष्टुम् (ग) दर्शितुम् (घ) दृष्तुम् (iv) माता फलानि आ + दा+ ल्यप् आगच्छति । (क) आदाप (ख) आदाल्या (ग) आदाय (घ) आदालय
REVISION TEST-4 उत्तराणि
Q1
Q2
Q3
Q4
========================================================================
REVISION TEST-5
========================================================================
खण्ड: ‘क’ अपठित-अवबोधनम् 04 अङ्का:
अधोलिखितंगद्यांशंपठित्वाप्रश्नोत्तराणिलिखत –
एकदा एका पञ्चदशवर्षीया बालिका पित्रा सह मेलकं द्रष्टुं नगरं प्रति गच्छति स्म। सा चतुरमतिः धैर्यशालिनी च आसीत्। सा बाल्यकाले एव विविधासु पारङ्गता आसीत्। मार्गे एका नदी आसीत् । सा नौकया गच्छति स्म। नौकायाम् अनेके जनाः आसन्। नद्यां एकः मकरः आसीत्। तत्र व्दौ जनौ तस्मात् मकरात् भीतौ जले पतितौ। तयोः मुखे भयस्य छाया आसीत्। सा अपि भीता आसीत् परन्तु सा अचिन्तयत्- ‘तयोः जनयोः रक्षणं कथं करणीयम् ? ’ सा जले अकूर्दत् तयोः च जनयोः हस्तौ गृहीत्वा नौकां प्रति आनयत्। सा तयोः रक्षणम् अकरोत्। सा साहसी बालिका लक्ष्मीबायी आसीत्। एतस्यै वीरबालायै नमः।
एकपदेन उत्तरत 1/2x2=1
साहसी बालिका का असीत् ?
नद्याम् एकः कः आसीत् ?
पूर्णवाक्येन उत्तरत- 1x1=1 (i) सा बालिका कथम् तयोः जनयोः रक्षणम् अकरोत् ?
निर्देशानुसारम् उत्तरत- 1x2=2
‘सा बाल्यकाले एव विविधासु पारङ्गता आसीत्’ इति अस्मिन् वाक्ये ‘सा’ इति सर्वनामपदस्य स्थाने संज्ञापदम् किम् भविष्यति ?
बालिका (ख) बालिकाः (ग) बालिकया (घ) बालिकायै(ii) ‘शैशवकाले’ इत्यत्रसमानार्थकपदंकिंप्रयुक्तं ?
नौकया (ख) भयस्य (ग) बाल्यकाले (घ) एतस्यै
------------------------------------------------------------------------------------------
खण्डः ‘ख’ रचनात्मकं लेखनम् 08 अङ्काः 2. दिनत्रयस्य अवकाशप्राप्त्यर्थं प्रति प्रार्थनापत्रं लिखत - 1x4=4
प्रतिष्ठायाम् प्रचार्य महोदयः, बालभारती विद्यालयः इन्द्रप्रस्थम् महोदयाः ,
सविनयं (i)_______ अस्ति यत् अहं भवत्य़ाः सम्मानिते विद्यालये (ii)______ कक्षायाः छात्रः अस्मि। अहं (iii)______ पीङितः अस्मि । कृपया (iv)_______ अवकाशं प्रदाय अनुगृहणातु माम् ।
सधन्यवादम् भवदीयः विनीतः शिष्यः दिनाङ्कः 25.7.16गौरवः - नवमी कक्षाः
मञ्जूषा – [ निवेदनम् , नवमी , ज्वरेण , दिनत्रयस्य ]
]
खण्डः ‘ग’ अनुप्रयुक्तव्याकरणम् 12 अङ्काः
4. (अ) अधोलिखितप्रश्नानाम् उत्तराणि प्रदत्तविकल्पेभ्यःचित्वा लिखत- ½ x4=2
(i) ‘घ’ वर्णस्य उच्चारणम् स्थानम् किम् अस्ति ? (क) कण्ठः (ख) तालुः (ग) दन्ताः (घ) ओष्ठौ (ii) ‘म्’ वर्णस्य उच्चारणस्थानम्किम् अस्ति ? (क) कण्ठः (ख) तालुः (ग) दन्ताः (घ) ओष्ठौ (iii) ‘भवति’ अत्र ओष्ठ्यः वर्णः किम् अस्ति ?(क) भ् (ख) व् (ग) त् (घ) इ (iv) ‘नास्ति’ इति पदे कस्य वर्णस्य उच्चारणस्थानं ‘नासिका’ अस्ति।(क) अ (ख) न् (ग) स् (घ) त्(आ) प्रदत्तविकल्पेभ्यःउचितम् उत्तरं चित्वा रिक्त्स्थानं पूरयत- 1/2x2=1 (i) भवान् = भ् + अ + --- + आ + न् (क) य् (ख) र् (ग) ल् (घ) व्(ii) श्रीमन् = श् + र् + ---- + म् + अ + न्(क) अ (ख) ई (ग) उ (घ) ॠ(इ) प्रदत्तविकल्पेभ्यः उचितम् उत्तरं चित्वा वर्णसंयोजनं कुरुत- 1/2x2=1 (i) अ + ह् + अ + म् = ------------------(क) अहम (ख) अह्म (ग) अहम् (घ) अहाम् (ii) क् + अ + म् + अ + ल् + आ + न् + इ = -------------(क) कमलानि (ख) कलमानि (ग) कलमानी (घ) कमलानी 5. प्रदत्तविकल्पेभ्यः उचितम् उत्तरं चित्वा सन्धिं सन्धिच्छेदं कुरुत- ½ x4=2 (i) कवीशः अद्य विद्यालयं न गमिष्यति । (क) कवि + ईशः (ख) कवी + ईशः (ग) कवि + इशः (घ) कवी + शः (ii) सः अध्ययने तल्लीनः अस्ति । (क) तल् + लीनः (ख) तल्ली + नः (ग) तल + ईन् (घ) तत् + लीनः (iii) यो मह्यं स्नेहं ददाति तस्मै ददामि + अहम् ।(क) ददामि अहम् (ख) ददाम्यहम् (ग) ददा+हम् (घ) ददामिहम्(iv) अविवेकः परमापदाम् + पदम् ।(क) परमापदान्पदम् (ख) परमापद पदं (ग) परमापदां पदम् (घ) परमापदा पदम्
6.प्रदत्तविकल्पेभ्यःउचितम् उत्तरं चित्वा रिक्तस्थानानि पूरयत-½ x4=2 (i) अयम् ----------- आश्रमः । (क) महर्षिः (ख) महर्षेः (ग) महर्षिणा (घ) महर्षये (ii) अयम् ------------- प्रसादः । (क) नृपतेः (ख) नृपतिम् (ग) नृपतिः (घ) नृपतौ (iii) --------------- ज्वालां पश्य। (क) अग्निम् (ख) अग्निना (ग) अग्नेः (घ) अग्निः (iv) ----------------- स्वागतं कुरु। (क) अतिथिः (ख) अतिथिम् (ग) अतिथिना (घ) अतिथेः7. प्रदत्तविकल्पेभ्यः उचितम् उत्तरं चित्वा रिक्त्स्थानं पूरयत- 1/2x4=2 (i) अहं श्वः कोलकातानगरं ----------------- । (क) गमिष्यसि (ख) गमिष्यति (ग) गमिष्यावः (घ) गमिष्यामि (ii) सुधीराय सुन्दराणि वस्त्राणि ---------------- । (क) रोचेते (ख) रोचसे (ग) रोचन्ते (घ) रोचते (iii) ते पुस्तकालये पुस्तकानि ------------------- । (क) पठति (ख) पठतः (ग) पठन्ति (घ) पठथः (iv) नर्तकः मञ्चे ------------------ । (क) अनृत्यत (ख) अनृत्यताम् (ग) अनृत्यः (घ) अनृत्यत्8. प्रदत्तविकल्पेभ्यः उचितानि उत्तराणि चित्वा लिखत- 1/2x4=2 (i) सः प्रातःकाले करदर्शनं कृ + क्त्वा उत्तिष्ठति। (क) क्रित्वा (ख) क्रीत्वा (ग) कृत्वा (घ) कृर्त्वा (ii) सुलेखा गीतं श्रु + क्त्वा नृत्यति । (क) श्रुक्त्वा (ख) श्रुत्वा (ग) श्रुतवा (घ) श्रुत्तवा (iii) रामः जन्तुशालां दृश् + तुमुन् दिल्लीनगरं गच्छति । (क) द्रष्टुम् (ख) दृष्टुम् (ग) दर्शितुम् (घ) दृष्तुम्
(iv) माता फलानि आ + दा+ ल्यप् आगच्छति ।
(क) आदाप्(ख) आदाल्या (ग) आदाय (घ) आदालय-------------------------------------------------------------------------------------------------
खण्डः ‘घ’ पठित-अवबोधनम् 16 अङ्काः 9. अधोलिखितगद्यांशं पठित्वा प्रश्नोत्तराणि विकल्पेभ्यः चित्वा लिखत- अस्ति उज्जयिन्याम् माधवः नाम विप्रः । एकदा तस्य भार्या स्वबालापत्यस्य रक्षार्थं तम् अवस्थाप्य स्नातुं गता। अथ ब्राह्मणः राज्ञा श्राध्दार्थम् निमन्त्रितः। ब्राह्मणः सहजदारिद्र्यात् अचिन्तयत्- यदि सत्वरं न गच्छामि तदा अन्यः कश्चित् श्राध्दार्थं वृतः भवेत्।I. एकपदेन उत्तरत- 1/2x2=1 (i) विप्रस्य किं नाम आसीत् ? (क) माधवः (ख) सत्वरम् (ग) भार्या (घ) ब्राह्मणः (ii) ब्राह्मणः केन निमन्त्रितः अभवत् ? (क) श्राध्दार्थम् (ख) तेन (ग) राज्ञा (घ) वृतः II. पूर्णवाक्येन उत्तरत- 1x1=1 (i) ब्राह्मणः सहजदारिद्र्यात् किम् अचिन्तयत् ?10. श्लोकं पठित्वा प्रश्नोत्तराणि विकल्पेभ्यः चित्वा लिखत - सहसा विदधीत न क्रियामविवेकः परमापदां पदम् । वृणते हि विमृश्यकारिणं गुणलुब्धाः स्वयमेव सम्पदः ॥ I. एकपदेन उत्तरत- 1/2x2=1 (i) क्रियां कथं न विदधीत ? (क) पदम् (ख) सहसा (ग) स्वयमेव (घ) संपदः (ii) सम्पदः कीदृशाः भवन्ति ? (क) अविवेकः (ख) आपदाम् (ग) गुणलुब्धाः (घ) पदम्II. पूर्णवाक्येन उत्तरत- 1x1=1(i) परमापदां किं पदम् ?
11. नाट्यांशं पठित्वा प्रश्नोत्तराणि विकल्पेभ्यः चित्वा लिखत- आरुणिः – श्वेतकेतो ! न्यग्रोधफलम् आहर ।श्वेतकेतुः – इदं भगवन् !आरुणिः - अत्र किं पश्यसि ?श्वेतकेतुः – अणुतराणि इमानि बीजानि ।आरुणिः - एषु एकं बीजं भिन्धि ।श्वेतकेतुः – भिन्नम् ।आरुणिः - अत्र किं पश्यसि ?श्वेतकेतुः – न किञ्चन भगवन् ।I. एकपदेन उत्तरत- 1x2=2 (i) श्वेतकेतुःकिंभिन्नम्अकरोत् ? (क) बीजम् (ख) फलम् (ग) किञ्चन (घ) एकम् (ii) श्वेतकेतुःकिम् आहरत् ? (क) भिन्नम् (ख) बीजम् (ग) फलम् (घ) न्यग्रोधफलम्12. निम्नलिखितेषु वाक्येषु रेखाङ्कितपदानि आधृत्य प्रश्ननिर्माणं कुरुत- ½ x4=2 (क) व्दादशवर्षीयं तं पुत्रं आरुणिः उवाच ।(ख) श्वेतकेतुः न्यग्रोधस्य फलम् आहरति ।(ग) उज्जयिन्यां माधवः नाम विप्रः अवसत् ।(घ) ब्राह्मणः दारिद्र्यात् अचिन्तयत् ।13. अधोलिखितेषु कथनयोः उचितभावार्थं चित्वा उत्तरपुस्तिकायां लिखत- 1x2=2 (क) ‘‘सहसा विदधीत न क्रियाम् ”।(i) कार्यं सर्वदा एव विचार्यं कर्तव्यम् । (ii) कार्यं यदा कदा एव विचार्यं कर्तव्यम् । (iii)कानिचित् कार्याणि एव विचार्यं कर्तव्यम् न तु सर्वाणि ।(ख) “क्षिप्रमक्रियमाणस्य कालः पिबति तद्रसम् ”। (i)कालः कार्यस्य आनन्दं नाशयति ।(ii)कार्यस्य आनन्दं स्वयम् एव नश्यति । (iii) कार्यस्य स्वादः न्यूनः भवति ।
14. अधोलिखित पद्यांशस्य अन्वयः तः रिक्तस्थानपूर्तिं कुरुत-½ x4=2
आदानस्य प्रदानस्य कर्तव्यस्य च कर्मणः । क्षिप्रमक्रियमाणस्य कालः पिबति तद्रसम् ॥अन्वयः – आदानस्यप्रदानस्य कर्तव्यस्य च (i) _______ । क्षिप्रम् अक्रियमाणस्य तद् रसम् कालः (ii) _________ ।15. घटनाक्रमानुसारं वाक्यानि पुनः लिखत- ½ x4=2
(क) उज्जयिन्यां माधवो नाम विप्रः वसति ।(ख) ब्राह्मणः श्राध्दार्थं गृहीत्वा प्रत्यागच्छति ।(ग) ब्राह्मणः श्राध्दार्थं राज्ञा श्राध्दार्थम् निमन्त्रितः भवति ।(घ) ब्राह्मणः श्राध्दार्थं राज्ञः प्रासादं गच्छति ।(16. समुचितप्रतीपमेलनं क्रियताम्-½ x4=2(1) आदानम् (क) अविवेकः(2) समीपम् (ख) सम्पन्नता(3) दारिद्रयम् (ग) दूरम्(4) विवेकः (घ)प्रदानम्
REVISION TEST-9 उत्तराणि
खण्ड: ‘क’ अपठित-अवबोधनम् 04 अङ्का: 1. अधोलिखितंगद्यांशंपठित्वाप्रश्नोत्तराणिलिखत – I. एकपदेनउत्तरत- उत्तरम् - (i) लक्ष्मीबायी (ii) मकरः 1/2x2=1
II. पूर्णवाक्येन उत्तरत- 1x1=1 उत्तरम् - (i) सा जले अकूर्दत् तयोः च जनयोः हस्तौ गृहीत्वा नौकां प्रति आनयत्। सा तयोः रक्षणम् अकरोत्। III. निर्देशानुसारम्उत्तरत- (i) (ख) बालिका (ii) (ग) बाल्यकाले 1x2=2------------------------------------------------------------------------------------------ खण्डः ‘ख’ रचनात्मकं लेखनम् 08 अङ्काः 2. दिनत्रयस्य अवकाशप्राप्त्यर्थं प्रति प्रार्थनापत्रं लिखत - 1x4=4उत्तरम् - (i) निवेदनम् (ii) नवमी (iii) ज्वरेण (iv) दिनत्रयस्य3. चित्रं दृष्ट्वा मञ्जूषातः पदानि अवचित्य रिक्तस्थानानि पूरयन्तु- 1x4=4उत्तरम् - (i) आदर्शः (ii) कपाटिकायाम् (iii) उपरि (iv) प्रसीदति -------------------------------------------------------------------------------------खण्डः ‘ग’ अनुप्रयुक्तव्याकरणम् 12 अङ्काः4. (अ) अधोलिखितप्रश्नानाम् उत्तराणि प्रदत्तविकल्पेभ्यःचित्वा लिखत- ½ x4=2उत्तरम् - (i) (क) कण्ठः (ii)(घ) ओष्ठौ (iii) (क) भ्(iv) (ख) न् (आ) प्रदत्तविकल्पेभ्यःउचितम् उत्तरं चित्वा रिक्त्स्थानं पूरयत- 1/2x2=1 उत्तरम् - (i)(घ) व्(ii)(ख) ई (इ) प्रदत्तविकल्पेभ्यः उचितम् उत्तरं चित्वा वर्णसंयोजनं कुरुत- 1/2x2=1 उत्तरम् - (i)(ग) अहम् (ii) (क) कमलानि 5. प्रदत्तविकल्पेभ्यः उचितम् उत्तरं चित्वा सन्धिं सन्धिच्छेदं कुरुत- ½ x4=2 उत्तरम् - (i)(क) कवि + ईशः (ii) (घ) तत् + लीनः (iii)(ख) ददाम्यहम् (iv)(ग) परमापदां पदम् 6.प्रदत्तविकल्पेभ्यःउचितम् उत्तरं चित्वा रिक्तस्थानानि पूरयत- ½ x4=2उत्तरम् - (i) (ख) महर्षेः (ii) (क) नृपतेः (iii)(ग) अग्नेः (iv) (घ) अतिथेः7. प्रदत्तविकल्पेभ्यः उचितम् उत्तरं चित्वा रिक्त्स्थानं पूरयत- 1/2x4=2 उत्तरम् - (i) (घ) गमिष्यामि (ii)(घ) रोचते (iii)(ग) पठन्ति (iv)(घ) अनृत्यत्8. प्रदत्तविकल्पेभ्यः उचितानि उत्तराणि चित्वा लिखत- 1/2x4=2 उत्तरम् - (i)(ग) कृत्वा (ii) (ख) श्रुत्वा (iii) (क) द्रष्टुम् (iv) (ग) आदाय ------------------------------------------------------------------------------------------------ खण्डः ‘घ’ पठित-अवबोधनम् 16 अङ्काः 9. अधोलिखितगद्यांशं पठित्वा प्रश्नोत्तराणि विकल्पेभ्यः चित्वा लिखत- I. एकपदेन उत्तरत- उत्तरम् - (i) (क) माधवः (ii)(ग) राज्ञा - 1/2x2=1 II. पूर्णवाक्येन उत्तरत- (i)यदिसत्वरंनगच्छामितदाअन्यःकश्चित्श्राध्दार्थंवृतःभवेत्। 1x1=1 10. श्लोकं पठित्वा प्रश्नोत्तराणि विकल्पेभ्यः चित्वा लिखत -I. एकपदेन उत्तरत- उत्तरम्-(i)(ख) सहसा(ii) (ग) गुणलुब्धाः - 1/2x2=1 II. पूर्णवाक्येन उत्तरत- उत्तरम्(i) परमापदां अविवेकःपदम् ? 1x1=111. नाट्यांशं पठित्वा प्रश्नोत्तराणि विकल्पेभ्यः चित्वा लिखत- I. एकपदेन उत्तरत- उत्तरम्-(i) (क) बीजम् (ii) (घ) न्यग्रोधफलम् 1x2=2 12. निम्नलिखितेषु वाक्येषु रेखाङ्कितपदानि आधृत्य प्रश्ननिर्माणं कुरुत- ½ x4=2उत्तरम् -(क) कः (ख) कस्य (ग) कः (घ) कस्मात् 13. अधोलिखितेषु कथनयोः उचितभावार्थं चित्वा उत्तरपुस्तिकायां लिखत- 1x2=2उत्तरम् (क) (i) कार्यं सर्वदा एव विचार्यं कर्तव्यम्। (ख)(i)कालः कार्यस्य आनन्दं नाशयति।14. अधोलिखित पद्यांशस्य अन्वयः तः रिक्तस्थानपूर्तिं कुरुत- ½ x4=2 अन्वयः –उत्तरम् (i)कर्मणः (ii) पिबति15. घटनाक्रमानुसारं वाक्यानि पुनः लिखत-उत्तरम् (क)-1 (ख)-4(ग)-2(घ)-3 - ½ x4=2(16. समुचितप्रतीपमेलनं क्रियताम्-उत्तरम् (1)घ)(2) (ग)(3)(ख)(4)(क)- ½ x4=2
REVISION TEST-10
REVISION TEST-10 उत्तराणि
Q1
Q2
Q3
Q4
CLASS IX SANSKRIT WORKSHEETS
कक्षा नवमी संस्कृतम् प्रथमसत्रम्
Note: refer www.cbse.nic.in for latest syllabus and model paper for sa-I class ix sanskrit Type your paragraph here.
Type your paragraph here.
ALL SANSKRIT
E-Learning
ALL SANSKRIT © ALL RIGHTS RESERVED.